Arapça: zaḳḳūm زقّوم Kuran”da sözü edilen cehennem ağacı ve cehennem yemişi, Taflan gülü, nerium oleander

Bilimsel olarak Nerium oleander olarak bilinen zakkum ağacı, iyi bilinen bir süs bitkisidir.

Cins adı Nerium, Yunanca “su” anlamına gelen “nerion” kelimesinden türetilmiştir. Bu, zakkumların genellikle su yakınında büyüdüğü gerçeğine bir göndermedir. Özel sıfat olan zakkumun, “zeytin” anlamına gelen Latince “olea” kelimesinden türetildiği düşünülmektedir. Bunun nedeni zakkumların yapraklarının zeytininkine benzemesidir.

• Zakkumun Yunanca adı nẽrion (νήριον), Yunanca su anlamına gelen nẽros (νηρός) kelimesinden türetilmiştir. Bunun nedeni, zakkumların genellikle suya yakın yerlerde yetişiyor olmasıdır.
• Zakkumun Latince adı olan rhododendron, Yunanca rhodon (gül) ve dendron (ağaç) kelimelerinden türetilmiştir. Bunun nedeni zakkumun çiçeklerinin güle benzemesi ve bitkinin odunsu bir gövdesi olmasıdır.
• İngilizce “oleander” adının, aynı zamanda Latince “rhododendron” kelimesinden türetilen Eski Fransızca “aloier” kelimesinden türetildiği düşünülmektedir.
• Zakkum yüzyıllardır ilaç, parfüm ve dekorasyon gibi çeşitli amaçlar için kullanılmıştır.
• Zakkum, dünyadaki en zehirli bitkilerden biridir. Yutulması ölümcül olabilir.
• Zakkum bugün hala popüler bir süs bitkisidir, ancak toksisitesinin farkında olmak önemlidir.

• Görünüm: Zakkum yaprak dökmeyen bir çalı veya küçük ağaçtır. Mızrak şeklindeki kalın, kösele yaprakları ile 6,1 m (20 ft) uzunluğa kadar büyür. Yapraklar tipik olarak çiftler veya üçlü, dar ve kösele, koyu yeşil ve parlaktır.
• Çiçekler: Zakkum ağacı, genellikle beyaz, pembe, kırmızı veya sarı kokulu çiçeklerle çiçek açar ve her dalın sonunda kümeler halinde büyürler.
• Meyve: Tüylü tohumlarla dolu uzun, dar tohum kabukları üretir.

Doğal ortam

Menşei: Zakkum, Kuzey Afrika, doğu Akdeniz havzası ve Güneydoğu Asya’ya özgüdür.
İklim: Ağaç, subtropikalden tropik bir iklime tercih eder, ancak daha soğuk sıcaklıklara dayanabilir. Kuraklığa dayanıklıdır ve çeşitli toprak tiplerinde gelişebilir.
kullanımlar
Süs: Zakkum güzel çiçekleri nedeniyle peyzaj, park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
Tıbbi: Tarihsel olarak, bazı kültürler geleneksel tıpta zakkum kullanmıştır, ancak bu, yüksek derecede toksik yapısı nedeniyle önerilmez.
Kültürel Önem: Zakkum, farklı kültürlerde, genellikle aşk ve romantizmle ilişkilendirilen çeşitli sembolik anlamlara sahiptir.
toksisite
Tüm Parçalar Zehirlidir: Zakkum ağacının özü dahil her parçası insanlar ve hayvanlar için zehirlidir. Küçük bir miktarın bile yutulması ciddi zehirlenmelere veya ölüme neden olabilir.
Zehirlenme Belirtileri: Semptomlar kusma, ishal, karın ağrısı, halüsinasyonlar, nöbetler ve kalp düzensizliklerini içerebilir.
Taşıma Önlemleri: Cilt ile teması bazı kişilerde tahrişe neden olabileceğinden, bitkiyi tutarken dikkatli olunmalıdır. Elleçlemeden sonra daima ellerinizi iyice yıkayın.
Risk Altındaki Hayvanlar: Evcil hayvanlar ve çiftlik hayvanları da bitkiyi tüketirlerse zehirlenme riski altındadır.

Bakım ve Yetiştirme

Sulama: Kuraklığa dayanıklı olmasına rağmen, zakkum düzenli sulamayı takdir eder.
Budama: Düzenli budama, şeklin korunmasına yardımcı olur ve çiçeklenmeyi teşvik eder.
Zararlılar ve Hastalıklar: Zakkum, yaprak bitleri gibi zararlılara ve zakkum yaprağı kavurması gibi hastalıklara karşı hassas olabilir.

Zakkum, genellikle süs amaçlı kullanılan güzel ve dayanıklı bir bitkidir. Bununla birlikte, yüksek düzeyde toksisitesi, özellikle çocukların ve evcil hayvanların yanında büyük bir özenle kullanılması gerektiği anlamına gelir. Herhangi bir tıbbi bağlamda kullanımı, zehirlenme riski nedeniyle kesinlikle önerilmez.

Zakkum’un kökü

Halk arasında zıkkımın kökü olarak da bilinir.

Zakkum ağacının kökü toprakta bulunur. Nem, besin ve oksijen arayışı içinde çalının damlama hattının çok ötesine uzanan lifli bir kök sistemidir. Zakkum kökleri, özellikle olgun bitkilerde oldukça büyük olabilir. 12 inç kalınlığa kadar olabilirler ve her yöne birkaç fit uzayabilirler.

Zakkum kökleri de oldukça serttir ve çıkarılması zordur. Bu nedenle zakkum ağacı dikmeden önce dikkatlice plan yapmak önemlidir. Bir zakkum ağacını sökmeniz gerekirse, zorlu bir işe hazırlıklı olmanız gerekecek.

• Zakkum kökleri zehirlidir. Yutulması halinde ölümcül olabilen oleandrin adı verilen bir toksin içerirler.
• Zakkum kökleri istilacı olabilir. Kontrol altına alınmazlarsa, hızla yayılabilirler ve diğer bitkileri kalabalıklaştırabilirler.
• Zakkum kökleri ilaç yapmak için kullanılabilir. Geleneksel Çin tıbbında zakkum kökleri ateş, öksürük ve kalp hastalığı gibi çeşitli rahatsızlıkları tedavi etmek için kullanılır.

Bir zakkum ağacı dikmeyi düşünüyorsanız, riskleri ve faydaları dikkatlice tartmanız önemlidir. Zakkumlar güzel bitkilerdir ancak tehlikeli de olabilirler. Bir zakkum ağacı dikmeye karar verirseniz, onu çocukların veya evcil hayvanların erişemeyeceği bir yere diktiğinizden emin olun. Tesisle çalışırken eldiven ve uzun kollu giydiğinizden emin olun.

Tarih

Zakkumun bilinen en eski sözü, MS 1. yüzyılda yaşamış olan Yunan hekim Pedanius Dioscorides’in yazılarındadır. Dioscorides, zakkumu ateş, öksürük ve kalp hastalığı dahil olmak üzere çeşitli rahatsızlıkları tedavi etmek için kullanılabilecek zehirli bir bitki olarak tanımladı.

Zakkum, onu parfüm ve tütsü yapmak için kullanan eski Mısırlılar tarafından da biliniyordu. Bitki ayrıca eski Yunanlılar ve Romalılar tarafından dekoratif amaçlı kullanılmıştır. Aslında Romalılar, güzel kokulu bir yürüyüş yolu oluşturmak için yollarının kenarlarına zakkumlar diktiler.

Zakkum Orta Çağ’da Avrupa’ya tanıtıldı ve hızla popüler bir süs bitkisi haline geldi. Bitki ayrıca tıbbi amaçlar için kullanılmış ve hatta zehir olarak kullanılmıştır. Aslında, zakkum dünyadaki en zehirli bitkilerden biridir ve yutulması ölümcül olabilir.

Zakkum bugün hala popüler bir süs bitkisidir, ancak toksisitesinin farkında olmak önemlidir. Bahçenizde zakkum varsa, onları çocuklardan ve evcil hayvanlardan uzak tuttuğunuzdan emin olun. Zakkumu tıbbi amaçlar için kullanmayı düşünüyorsanız, önce kalifiye bir sağlık uzmanına danıştığınızdan emin olun.

Kaynak:

1. Bhat, P. et al. (2014). “Nerium oleander Linn: A Review.” International Journal of Pharmaceutical & Biological Archives, 5(5), 10-18.
2. Langford, S. D., & Boor, P. J. (1996). “Oleander Toxicity: An Examination of Human and Animal Toxic Exposures.” Toxicology, 109(1), 1-13. DOI: 10.1016/0300-483X(95)03166-C
   • Karawya, M. S., et al. (1980). “Toxicological Studies on Nerium oleander L.” Toxicology Letters, 5(6), 397-402.
3. Arokiyaraj, S., et al. (2013). “Phytochemical Analysis and Antibacterial Activity of Nerium oleander.” Asian Pacific Journal of Tropical Disease, 3(6), 434-439.
4. Chen, J., et al. (2009). “The Risk of Oleander Poisoning in a High-Yield Cow: A Case Report.” Tropical Animal Health and Production, 41(7), 1353-1356. DOI: 10.1007/s11250-009-9313-1
5. Anderiesz, T. (2004). “Oleander through History.” Gardening Australia, ABC.
6. Hoddle, M. S., et al. (2012). “Classical Biological Control of the Glassy-Winged Sharpshooter, Homalodisca vitripennis, by the Egg Parasitoid Gonatocerus ashmeadi in the Southeastern U.S.” Biological Control, 62(3), 151-161.