DSÖ’ye göre yenidoğan veya yenidoğan, prematüre, tam süreli ve postmatüre bebekleri kapsayacak şekilde doğumdan sonraki ilk 28 gün içindeki bir bebeği ifade eder (WHO, 2021).

Yenidoğanlar, genellikle 2-3 saatlik aralıklarla günde yaklaşık 16 saat uyurlar ve uyku durumları derin uykudan aktif uykuya kadar değişir (Iglowstein ve ark., 2002). Uyku düzeni, anne sütüyle beslenen bebeklerde 2-3 saatte bir gerçekleşen beslenmeden etkilenir (National Sleep Foundation, n.d.).

Bulanık görmeye rağmen, yenidoğanlar bakım verenlerle bağ kurmak için koku, dokunma ve görme gibi duyuları kullanır ve 20-38 cm mesafeden yüzleri algılama becerisi gösterir (Rosa Salva ve ark., 2011).

Yenidoğanın görme, işitme, koku alma ve dokunma duyu sistemleri doğumda işlevseldir ancak dünya hakkında deneyimsel bilgiye sahip değildir. Bu anlayış daha sonraki duyusal ve motor deneyimlerle kazanılır (Lewkowicz, 2000).

Duygusal olarak, yenidoğanlar ilgi, sıkıntı, tiksinti ve mutluluk sergilerler. 2-3 aylıkken sosyal bir gülümseme geliştirirler ve 4 ay civarında kendiliğinden gülmeye başlarlar (Rothbart, 2007).

Doğumdan sonraki ilk altı ila sekiz hafta boyunca ebeveynlik, yaşam tarzı değişiklikleri, uyku yoksunluğu ve bebeğin ihtiyaçlarına uyum sağlama nedeniyle zorlayıcı olabilir (Paul ve ark., 2006). Bazı akademisyenler, yoğunluğu nedeniyle bu dönemi “dördüncü trimester” olarak adlandırmaktadır (Douglas & Hill, 2013).

Yeni ebeveynler için başa çıkma stratejileri arasında öz bakım, ziyaret kuralları belirleme, duygusal düzenleme ve diğer ilişkileri besleme yer alır (Misri ve ark., 2010).

Doğumdan sonraki ilk 24 saat, solunum ve beslenmenin izlenmesinin yanı sıra malformasyonlar, enfeksiyonlar ve sarılık kontrolleri de dahil olmak üzere bebek için kapsamlı değerlendirmeleri içerir (Simpson ve Creehan, 2008).

Rüyalarla ilgili olarak, bebeklerin ne zaman rüya görmeye başladığı net olmamakla birlikte, rüya görmenin benlik kavramının gelişmeye başladığı iki yaş civarında başladığı varsayılmaktadır (Foulkes, 1982).

Yeni doğanlar, doğumdan sonraki birkaç hafta içinde renkleri, özellikle de kırmızıyı algılayabilir. Ancak beyinleri bu renkleri büyük çocuklar ya da yetişkinler kadar canlı bir şekilde yorumlayamayabilir (Teller, 1979).

Yenidoğanlar inanılmaz bir bilişsel potansiyele sahiptir. Beyinleri ilk yıl içinde iki kat büyür ve yetişkinlerden yaklaşık iki kat daha fazla sinirsel sinapsları vardır (Huttenlocher & Dabholkar, 1997).

Psikolog Robert Plutchik, insanların sekiz temel duyguyla doğduğunu öne sürmüştür: öfke, korku, üzüntü, tiksinti, şaşkınlık, beklenti, güven ve neşe (Plutchik, 1980).

Ağırlık

Doğumdan sonraki ilk birkaç gün içinde kilo değişiklikleri yeni doğan bebekler için yaygın ve normaldir. Doğumdan sonra, fazladan vücut sıvısı kaybı gibi faktörler nedeniyle bir yenidoğanın ilk 1 ila 3 gün içinde doğum ağırlığının küçük bir yüzdesini kaybetmesi normaldir.

Amerikan Pediatri Akademisi (AAP), anne sütüyle beslenen bir bebek için doğum kilosundan %7-10 oranında kilo kaybının normal olduğunu ve bu kilonun çoğunun yaklaşık 2 haftalıkken geri alındığını belirtmektedir.

Bununla birlikte, doğum kilosuna göre %7’den fazla kilo kaybı endişe verici olabilir ve tıbbi müdahale gerektirir. 10’dan fazla kilo kaybı daha endişe vericidir ve genellikle bebeğin yeterince beslendiğinden ve başka bir tıbbi sorun olmadığından emin olmak için daha yoğun bir değerlendirme ve takip gerektirir.

Zorla beslemeye gelince, bu terim tipik olarak bir bebeğin açlık belirtileri göstermediği halde beslenmesi uygulamasını ifade eder. Bu genellikle tavsiye edilmez. Beslenme, bebeğin açlık ve tokluk işaretlerine göre yapılmalıdır.

Bununla birlikte, bebeğin 2 haftalık olana kadar doğum kilosunu geri kazanmadığı durumlarda veya yetersiz beslenme, yeterince ıslak bezi olmaması veya sarılık gibi diğer endişe verici belirtilerin varlığında, sağlık hizmeti sağlayıcısı daha agresif beslenme stratejileri önerebilir. Bu, bebek en az 3 saatte bir kendi kendine uyanmıyorsa beslenmesi için uyandırılmasını veya emzirmeye ek olarak sağılmış anne sütü veya mama ile takviye edilmesini içerebilir.

Nihayetinde, beslenme ile ilgili kararlar, bebeğin bireysel ihtiyaçlarını ve koşullarını en iyi şekilde değerlendirebilecek olan bebeğin sağlık uzmanıyla işbirliği içinde alınmalıdır.

Bu gebelik çağındaki bir bebeğin boyu ve ağırlığı değişebilir, ancak ortalama olarak 22. haftada doğan bir bebek baştan ayağa yaklaşık 27-28 cm (10.63-11.02 inç) olabilir (buna genellikle taç- topuk uzunluğu) ve yaklaşık 400-600 gram (~14 ila ~21 ons) ağırlığında olabilir.

Zorla beslenme

Ek beslenme veya gavajla besleme olarak da adlandırılan pompa ve zorla besleme, ağız yoluyla beslenemeyen yenidoğanlara besin sağlamak için kullanılan bir tekniktir. Bu yöntem genellikle prematüre bebeklerde, emme refleksi zayıf olan bebeklerde, beslenme kabiliyetlerini engelleyen belirli tıbbi durumları olan bebeklerde veya etkili bir şekilde ememeyecek kadar zayıf olan bebeklerde kullanılır.

Nasıl uygulanır?

Gavajla beslemede, esnek bir tüp bebeğin burnundan veya ağzından mideye geçirilir. Süreç genellikle şu şekilde ilerler:

Tüpün yerleştirilmesi: Sağlık görevlisi tüpü bebeğin burnundan veya ağzından kulak memesine ve ardından göğüs kemiğinin alt ucu ile göbek deliği arasındaki orta noktaya kadar ölçer. Bu, tüpün çok uzağa gitmeden mideye ulaşmasını sağlar. Tüp daha sonra yağlanır ve nazikçe burundan veya ağızdan yemek borusuna ve mideye geçirilir.

Tüp yerleşiminin onaylanması: Tüp yerleştirildikten sonra, akciğerlerde değil midede olduğundan emin olmak için pozisyonu onaylanmalıdır. Bu, bir stetoskopla mideyi dinlerken tüpe hava enjekte ederek veya bir şırınga ile mide içeriğini çekerek yapılabilir. Bazı durumlarda radyografik doğrulama kullanılabilir.

Besleme: Gerekli miktarda anne sütü, mama veya diğer reçete edilen sıvı daha sonra bir şırınga veya belirli bir süre boyunca belirli bir hacim veren bir besleme pompası ile tüpten verilir.

Ne zaman uygulanır?

Gavajla besleme, yenidoğanların ağızdan beslenemediği durumlarda kullanılır:

Emme, yutma ve nefes almayı koordine etme becerisi henüz gelişmemiş prematüre bebekler.

Ağız, boğaz veya yemek borusu ile ilgili doğumsal anomalileri veya ameliyatları olan bebekler.

Emme ve yutma kabiliyetlerini etkileyen nörolojik sorunları veya nöromüsküler hastalıkları olan bebekler.

Etkili bir şekilde ememeyecek kadar zayıf veya hasta olan bebekler.

Bu durumlarda ağızdan beslenme çok önemli olsa da, amaç her zaman bebek fiziksel olarak yeterli olur olmaz ağızdan beslenmeye geçmektir. Bu geçiş kademeli olarak ve bir sağlık uzmanının rehberliğinde yapılmalıdır. Doğal beslenme içgüdülerinin uyarılmasına yardımcı olmak için süt tüketilmese bile ten tene teması sürdürmek ve bebeği emmeye teşvik etmek önemlidir.

Yeni doğanlar için beslenme yönergeleri, emzirilmelerine veya mamayla beslenmelerine göre değişir. İşte genel bir bakış:

Emzirilen Yeni Doğanlar: Yeni doğanların talep üzerine, genellikle 24 saatlik bir süre içinde yaklaşık 8-12 kez beslenmesi önerilir. Bu, her hemşirelik seansının başlangıcından itibaren kabaca her 1,5 ila 3 saatte bir besleme anlamına gelebilir.

Mamayla Beslenen Yeni Doğanlar: Mamayla beslenen bebeklerin, mama daha yavaş sindirildiği için, emzirilen bebeklere göre tipik olarak daha az yemek yemeleri gerekir. Yeni doğduklarında 2-4 saatte bir beslenebilirler ama birkaç hafta sonra bu 4 saatte bir uzayabilir.

Bunların sadece yönergeler olduğunu hatırlamak önemlidir. Her bebek farklıdır ve bazıları az ya da çok sık beslenmek isteyebilir. Her zaman bebeğinizin, açlığı gösterebilecek artan aktivite veya huysuzluk gibi ipuçlarını izleyin. Yeterli beslendiğinden emin olmak için bebeğinizin kilo alımını ve büyümesini izlemek de önemlidir. Özel durumunuza göre uyarlanmış tavsiyeler için lütfen çocuk doktorunuza veya emzirme danışmanınıza danışın.

Kalça Ultrasonu

Kalça sonogramı olarak da bilinen kalça ultrasonu, bebeklerde gelişimsel kalça displazisini (DDH) taramak için yaygın olarak kullanılan bir radyoloji muayenesidir.

Bu görüntüleme tekniği, kalça eklemlerinin resimlerini üretmek için ses dalgalarını kullanır. Noninvazivdir, güvenlidir ve bebeği radyasyona maruz bırakmaz, bu da onu bebek muayenesi için ideal kılar.

Kalça ultrasonu genellikle doğumdan sonraki ilk birkaç hafta ile aylar arasında yapılır. Ultrason, kalça ekleminin normal bir şekilde gelişip gelişmediğini ve kalça eklemi topunun, yani femur başının, kalça yuvasına veya asetabulum içine sıkıca oturup oturmadığını belirleyebilir.

Ultrason, kalçanın çeşitli pozisyonlarda muayene edilmesiyle sırtüstü veya yan yatan bebeği içerir.

Alfa ve beta açılarının ve normal değerlerin kısa bir açıklaması:

Alfa Açısı: Bu, iliumun uzunlamasına ekseni boyunca çizilen bir çizgi ve asetabular çatı boyunca çizilen bir çizgi ile oluşturulur. Yenidoğan için normal alfa açısı tipik olarak 60 dereceden büyüktür.

Beta Açısı: Bu, asetabular çatı boyunca çizilen bir çizgi ve üçgen labral fibrokartilaj boyunca çizilen bir çizgi ile oluşturulur. Yenidoğan için normal beta açısı tipik olarak 55 dereceden azdır.

Hem alfa hem de beta açılarının yaşla birlikte azaldığına dikkat etmek çok önemlidir, bu nedenle daha büyük çocuklar için değerler yeni doğanlar için olanlardan farklı olacaktır.

İki taraf arasındaki farka gelince, hafif asimetri normal olabilir. Bununla birlikte, alfa veya beta açılarındaki veya kalça eklemlerinin ultrasondaki genel görünümündeki herhangi bir önemli tutarsızlık, kalça displazisi veya çıkığı gibi bir sorunu düşündürebilir ve daha ileri değerlendirmeyi garanti eder.

Kaynak:

1. WHO. (2021). Newborns: Improving Survival and Well-Being. World Health Organization. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/newborns-reducing-mortality
2. Iglowstein, I., Jenni, O. G., Molinari, L., & Largo, R. H. (2003). Sleep duration from infancy to adolescence: Reference values and generational trends. Pediatrics, 111(2), 302-307.
3. National Sleep Foundation. (n.d.). How Much Sleep Does Your Baby Really Need? https://www.sleepfoundation.org/baby-sleep/how-much-sleep-does-your-baby-really-need
4. Rosa Salva, O., Farroni, T., Regolin, L., Vallortigara, G., & Johnson, M. H. (2011). The evolution of social orienting: evidence from chicks (Gallus gallus) and human newborns. PLoS One, 6(4), e18802.
5. Lewkowicz, D. J. (2000). The development of intersensory perception: comparative perspectives. Psychology Press.
6. Rothbart, M. K. (2007). Temperament, development, and personality. Current directions in psychological science, 16(4), 207-212.
7. Paul, I. M., Downs, D. S., Schaefer, E. W., Beiler, J. S., & Weisman, C. S. (2013). Postpartum anxiety and maternal-infant health outcomes. Pediatrics, 131(4), e1218-e1224.
8. Douglas, P. S., & Hill, P. S. (2013). Behavioral sleep interventions in the first six months of life do not improve outcomes for mothers or infants: a systematic review. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics, 34(7), 497-507.
9. Misri, S., Kendrick, K., Oberlander, T. F., Norris, S., Tomfohr, L., Zhang, H., & Grunau, R. E. (2010). Antenatal depression and anxiety affect postpartum parenting stress: a longitudinal, prospective study. The Canadian Journal of Psychiatry, 55(4), 222-228.
10. Simpson, K. R., & Creehan, P. A. (Eds.). (2008). Perinatal nursing. Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins.
11. Foulkes, D. (1982). Children’s Dreams: Longitudinal Studies. John Wiley & Sons.
12. Teller, D. Y. (1979). The forced-choice preferential looking procedure: a psychophysical technique for use with human infants. Infant Behavior and Development, 2, 135-153.
13. Huttenlocher, P. R., & Dabholkar, A. S. (1997). Regional differences in synaptogenesis in human cerebral cortex. Journal of Comparative Neurology, 387(2), 167-178.
14. Plutchik, R. (1980). Emotion: Theory, research, and experience: Vol. 1. Theories of emotion. Academic Press.
15. American Academy of Pediatrics. Guidelines for Perinatal Care, 8th Edition. Elk Grove Village, IL: AAP; Washington, DC: American College of Obstetricians and Gynecologists; 2012.
16. Meier PP, Engstrom JL. Evidence-Based Practices to Promote Exclusive Feeding of Human Milk in Very Low-Birthweight Infants. NeoReviews. 2007;8(11):e467.
17. “Breastfeeding Frequency and Total Duration for Exclusively Breastfed Infants in a Hospital Setting.” Burgio M.A., Laganà A.S., Sicilia A., Prosperi Porta R., Porpora M.G., Ban Frangež H., Triolo O., Journal of Obstetric, Gynecologic & Neonatal Nursing, 2016.
18. “Feeding patterns and weight gain in the first weeks of life.” Pundir S., Wall C.R., Mitchell C.J., Thorstensen E.B., Lai C.T., Geddes D.T., Cameron-Smith D., Acta Paediatrica, 2017.
19. “Human milk and infant formula.” Neville M.C., Picciano M.F., American Journal of Clinical Nutrition, 1997.
20. “How Often to Breastfeed.” La Leche League International, 2019.
21. “Infant formula: issues related to composition, quality, effects on health, and innovations for the future.” Koletzko B., Baker S., Cleghorn G., Neto U.F., Gopalan S., Hernell O., Hock Q.S., Jirapinyo P., Lonnerdal B., Pencharz P., Pzyrembel H., Ramirez-Mayans J., Shamir R., Turck D., Yamashiro Y., Zong-Yi D., Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, 2005.
22. Stoll BJ, Hansen NI, Bell EF, Walsh MC, Carlo WA, Shankaran S, Laptook AR, Sánchez PJ, Van Meurs KP, Wyckoff M, Das A, Hale EC, Ball MB, Newman NS, Schibler K, Poindexter BB, Kennedy KA, Cotten CM, Watterberg KL, D’Angio CT, DeMauro SB, Truog WE, Devaskar U, Higgins RD; Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development Neonatal Research Network. “Trends in Care Practices, Morbidity, and Mortality of Extremely Preterm Neonates, 1993-2012.” JAMA. 2015 Sep 8;314(10):1039-51. doi: 10.1001/jama.2015.10244.
23. Glass HC, Costarino AT, Stayer SA, Brett CM, Cladis F, Davis PJ. “Outcomes for extremely premature infants.” Anesth Analg. 2015 Jun;120(6):1337-51. doi: 10.1213/ANE.0000000000000705.
24. Stensvold HJ, Klingenberg C, Stoen R, Moster D, Braekke K, Guthe HJ, Astrup H, Rettedal S, Gronn M, Ronnestad AE. “Neonatal Morbidity and 1-Year Survival of Extremely Preterm Infants.” Pediatrics. 2017 Mar;139(3):e20161821. doi: 10.1542/peds.2016-1821.