İç şah damarı boyun bölgesinde yer alan hayati bir damar yapısıdır. Bu damar, kanın yüz ve kafatası bölgelerinden kalbe geri akmasında önemli bir rol oynar. Anatomik özelliklerini, seyrini ve diğer yapılarla ilişkilerini anlamak klinisyenler ve cerrahlar için çok önemlidir. Bu makale, kökenlerine, gidişatına ve klinik önemine odaklanarak iç şah damarına derinlemesine bir bakış sunacaktır.

Anatomik Kökenler

İç şah damarı, boyun ve yüz bölgelerindeki venüllerin birleştiği yerden kaynaklanır. Bu damar sigmoid sinüsün devamı olarak hizmet eder ve juguler foramenlerin arka segmenti yoluyla kranyal boşluktan çıkar. Sonunda subklavyen vene katılarak superior vena kavaya akan önemli bir vasküler yapı olan brakiyosefalik veni oluşturur.

İç Juguler Ven Seyri

İlk Konum
İç juguler ven, articulatio sternoclavicularis’in arkasında bulunan ven açısına göre dorsalden ventrolaterale doğru uzanan bir rotada uzanır. Damar yolu boyunca stiloid prosesin medialinde yer alır ve medial-kaudal yönde seyreder.

Çevre Yapıları
Ven parotis bezi ve sternokleidomastoid kas tarafından sarılmıştır. Ayrıca ağız tabanında digastrik kasın arka ventrikülü ve boyun bölgesinde omohyoid kasın üst ventrikülü ile kesişir.

Uzatmalar ve Kavşaklar
İç şah damarı seyri sırasında iki önemli genişleme sergiler:

• Bulbus superior venae jugularis internae: Foramen jugularenin arka kısmında yer alan venin başlangıcındaki şişkinlik.
• Bulbus alt venae jugularis internae: Sternoklaviküler eklemin arkasında bulunan bir şişkinlik.

Brakiyosefalik veni oluşturmak için internal juguler venin subklavyen venle buluştuğu bağlantı noktasına genellikle venöz açı (angulus venosus) denir.

Büyük Drenaj Damarları

Beyin, kafatası, yüz ve boyundan gelen venöz kan öncelikle şah damarına akar. Bu sistem ortak karotid arterin besleme alanına karşılık gelir. Bu karmaşık ağa katkıda bulunan ana damarlar şunlardır:

• İnferior Petrosal Sinüs: Beyni ve kafatasının iç bölgelerini boşaltır.
• Trigonum Caroticum’daki Yüz Veni: Yüz bölgesi için birincil toplayıcı damar görevi görür.
• Plexus Venosus Pharyngeus’tan Venae Pharyngeales: Farenks ve ilgili yapıları boşaltır.
• Dış Şah Ven: Kafatasının ve yüzün boşaltılmasına da katılan değişken bir damar.
• Venae Meningeae: Beyin ve omuriliği kaplayan tabaka olan meninksleri boşaltır.
• Lingual Ven: Dili ve ilgili ağız yapılarını boşaltır.
• Vena Thyroidea Media ve Diğer Sabit Olmayan Venae Thyroideae: Tiroid bezini ve çevresini boşaltır.
• Sternokleidomastoid Ven: Sternokleidomastoid kası ve üstündeki cildi boşaltır.

Ara bağlantılar
Kolun kendisi sefalik, bazilik ve medyan kübital damarlar dahil olmak üzere diğer yollardan boşaltılsa da, kolun venöz kanı sonuçta venöz kollateraller ve derin damarlar yoluyla baş ve boynun birincil drenaj sistemleriyle iletişim kurar.

Klinik Etkiler

Venöz drenajın karmaşıklığını anlamak, birden fazla klinik senaryo için kritik öneme sahiptir:

• Cerrahi: İşlemler sırasında damarların kazara yırtılmasını önlemek için cerrahların venöz anatomiyi derinlemesine anlaması gerekir.
• Kateterizasyon: Tedavilerin izlenmesi veya uygulanması için santral venöz kateterlerin yerleştirilmesi, venöz yollar hakkında bilgi gerektirir.
• Tanı ve Tedavi: Derin ven trombozu, varisli damarlar ve diğer dolaşım bozuklukları gibi patolojik durumlar, venöz anatominin ayrıntılı bir şekilde anlaşılmasından faydalanabilir.

Boyun bölgesini ilgilendiren ameliyatlar, santral venöz kateterlerin yerleştirilmesi veya vasküler malformasyonların tedavisi gibi çeşitli klinik senaryolarda internal şah damarının anatomisini ve seyrini anlamak özellikle önemlidir.

Tarihçe

İç şah damarı vücuttaki en büyük damarlardan biridir. Beyinden ve boyundan oksijeni alınmış kanı kalbe geri taşır. Dahili şah damarı aynı zamanda merkezi venöz kateterizasyon ve şah damarı kanülasyonu gibi tıbbi prosedürler için en önemli damarlardan biridir.

İç şah damarı ilk olarak MS 2. yüzyılda Yunan hekim Galen tarafından tanımlandı. Galen, iç şah damarının kanı beyinden kalbe taşıdığına inanıyordu. Ayrıca iç şah damarının, bilinç ve hareketten sorumlu olduğu düşünülen “hayvan ruhları”nın ana kanalı olduğuna inanıyordu.

16. yüzyılda İtalyan hekim Andrea Vesalius, Galen’in şah damarı hakkındaki hatalarını düzeltti. Vesalius, iç şah damarının kanı beyinden ve boyundan kalbe geri taşıdığını gösterdi. Ayrıca iç şah damarının “hayvan ruhları” ile bağlantılı olmadığını da gösterdi.

İç şah damarı yüzyıllar boyunca önemli bir araştırma odağı olmaya devam etmiştir. 19. yüzyılda Fransız doktor Claude Bernard, iç şah damarının kan basıncını ölçmek için kullanılabileceğini keşfetti.

20. yüzyılda bilim insanları iç şah damarını anlama konusunda önemli ilerlemeler kaydetti. İç şah damarının beyinden toplardamar dönüşü için çok önemli bir damar olduğunu keşfettiler. Ayrıca iç şah damarının kan basıncı ve kalp atış hızındaki değişikliklere çok duyarlı olduğunu da keşfettiler.

18. yüzyılda Fransız doktor Jean-Baptiste Bouillaud, iç şah damarının bir tümör tarafından sıkıştırılabileceğini keşfetti. Bouillaud belirtisi olarak bilinen bu durum artık boyun tümörlerinin teşhisinde kullanılıyor.
19. yüzyılda Amerikalı doktor William Stewart Halsted, göğüs kasları ve iç şah damarı da dahil olmak üzere memenin tamamının alınmasını içeren cerrahi bir prosedür olan radikal mastektomiyi geliştirdi. Halsted, iç şah damarının meme kanserinin yayılmasında önemli bir yol olduğuna inanıyordu, ancak o zamandan beri bu inancın yanlış olduğu kanıtlandı.
20. yüzyılda Alman doktor Werner Forssmann, iç şah damarına kateter yerleştiren ilk kişiydi. Forssmann’ın deneyi başlangıçta meslektaşları tarafından kınandı, ancak sonunda sıvıları ve ilaçları kan dolaşımına iletmek için kullanılan yaygın bir tıbbi prosedür olan merkezi venöz kateterizasyonun geliştirilmesine yol açtı.

İnternal juguler ven, santral venöz kateterizasyon için en yaygın bölgedir.
İç şah damarı aynı zamanda filmlerde ve televizyon programlarında vampir ısırıklarının yaygın bir bölgesidir.

Kaynak

1. Gray, Henry. “Gray’s Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice.” 42nd ed., Elsevier, 2020.
2. Standring, Susan. “Gray’s Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice.” 41st ed., Elsevier, 2016.
3. Moore, Keith L., T.V.N. Persaud, and Mark G. Torchia. “The Developing Human: Clinically Oriented Embryology.” 10th ed., Elsevier, 2015.