Vasa vasorum ismi Latince “kap” anlamına gelen vas ve vas kelimesinin çoğulu olan vasorum kelimelerinden türetilmiştir. Bu da “kapların kapları” yani damarın damarları anlamını taşır. (Bkz; vasa) (Bkz; vasorum)
Elastik arterler (örneğin aort) ve büyük damarlar gibi büyük kan damarlarının duvarlarını besleyen küçük kan damarlarıdır. Bu büyük damarların duvarlarının dış iki katmanında (tunica externa ve tunica media’nın bir kısmı) bulunurlar. Büyük damarda damar duvarının 2/3 tunica adventitia tarafından gelen küçük damarlar besler.
İnsanlarda ve diğer memelilerde, küçük kan damarlarının ve kılcal damarların duvarları, taşıdıkları kan ile çevre dokular arasında besin maddelerinin ve atık ürünlerin difüzyonuna izin verecek kadar incedir. Ancak aort gibi daha büyük kan damarlarının duvarları bu tür bir difüzyonun gerçekleşmesi için çok kalındır. Vasa vasorum, bu kalın duvarlı damarlara oksijen ve besin sağlayarak ve atık ürünleri uzaklaştırarak kan tedariki sağlar.
Vasa vasorum yoğunluğu dinamik bir özelliktir ve damar duvarının artan metabolik taleplerini karşılamak için ateroskleroz gibi belirli patolojik koşullar altında artabilir. Tersine, vasa vasorum tarafından yetersiz perfüzyon damar duvarı iskemisine yol açabilir ve anevrizma oluşumu gibi durumlara katkıda bulunabilir.
Klinik tıpta, vasa vasorum gelişmiş görüntüleme teknikleri kullanılarak görüntülenebilir ve bir dizi hastalıkla ilişkilendirilmiştir. Örneğin, neovaskülarizasyonun veya vasa vasorumdan yeni kan damarlarının oluşumunun aterosklerotik plakların ilerlemesinde rol oynadığı ve plak rüptürüne ve ardından kalp krizi veya felce katkıda bulunabileceği düşünülmektedir.
Tarih
Vasa vasorum terimi ilk olarak 17. yüzyılda İngiliz doktor Thomas Willis (1621-1675) tarafından kullanılmıştır. Willis, damar sistemi çalışmalarında öncüydü ve daha büyük kan damarlarının duvarlarını besleyen küçük kan damarları ağını ilk tanımlayan kişiydi.
Vasa vasorum, vasküler sistemin hayati bir parçasıdır. Büyük kan damarlarının duvarlarına oksijen ve besin sağlarlar ve ayrıca atık ürünlerin uzaklaştırılmasına yardımcı olurlar. Vasa vasorum olmadan, büyük kan damarlarının duvarları düzgün çalışamaz ve bu da ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Vasa vasorum, atardamarlar, toplardamarlar ve kılcal damarlar dahil olmak üzere her tür kan damarında bulunur. En çok aort gibi büyük arterlerde bulunurlar. Vasa vasorum aynı zamanda kalp, beyin ve akciğer duvarlarında da bulunur.
Vasa vasorum nispeten yeni bir keşiftir. Yirminci yüzyıla kadar tam olarak anlaşılamamışlardır. Bununla birlikte, artık vasküler sistem anlayışımızın önemli bir parçasıdırlar.
Kaynak:
- Gosling, CG; Taylor, SM (2017). “Chapter 8: The Structure and Function of Large Blood Vessels”. In Aird, WC (ed.). Endothelial Biomedicine. Cambridge University Press. pp. 110–123.
- Moulton, KS; Vakili, K; Zurakowski, D; Soliman, M; Butterfield, C; Sylvin, E; Lo, KM; Gillies, S; Javaherian, K; Folkman, J (2003). “Inhibition of plaque neovascularization reduces macrophage accumulation and progression of advanced atherosclerosis”. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 100 (8): 4736–41.
