Tutukluların İkilemi, oyun teorisinde iki kişinin tutuklanıp bir suçla itham edildiği varsayımsal bir senaryodur. İkilem, işbirliği ve rekabetin faydalarını ve dezavantajlarını inceler.

Senaryo:

İki kişi tutuklandı ve bir suçla itham edildi. Ayrı hücrelerde tutulurlar ve birbirleriyle iletişim kuramazlar. Ancak savcının, onları asıl suçlamadan mahkum etmek için yeterli kanıtı yok; ikisinin de suçu itiraf etmesini umuyor.

Onlara aşağıdaki anlaşma teklif edilir:

1. A ve B’nin ikisi de suçu itiraf ederse, her biri 2’şer yıl hapis yatacak.
2. A itiraf eder ancak B suçu reddederse, A (işbirliği yaptığı için) 1 yıl, B ise 3 yıl (ve tersi) hapis yatacaktır.
3. A ve B’nin ikisi de suçu reddederse, her biri yalnızca 1’er yıl hapis yatacak (daha düşük bir suçlamayla).

Analiz:

Mahkumların İkilemi, bireysel ve grup rasyonalitesi arasındaki mücadeleyi somutlaştırır. Kişisel çıkarları tarafından yönlendirilen bir kişi, diğer kişinin ne yaptığına bakmaksızın itiraf etmeyi seçecektir. Bu baskın stratejidir. Ancak, her iki kişi de kendi çıkarları doğrultusunda hareket ederse, her ikisi de sessiz kalmalarına göre daha yüksek bir ceza alırlar. Toplu olarak rasyonel eylem, her ikisi için de yalnızca 1 yıl yatarak suçu reddetmek olacaktır.

Bu senaryo, sosyal durumlarda stratejik karar almanın genellikle mantık dışı olan doğasını göstermek için kullanılır. Ekonomi, politika ve psikoloji dahil olmak üzere çeşitli alanlarla ilgilidir.

Gerçek Hayat Uygulamaları:

Tutukluların İkilemi, uluslararası politikadan (ör. silahlanma yarışı) iş stratejisine (ör. reklam savaşları) ve çevre politikasına (ör. karbon emisyonlarını azaltmak) kadar işbirlikçi davranışı içeren çeşitli gerçek dünya senaryolarına uygulanabilir.

Genişletilmiş Sürüm – Yinelenen Tutukluların İkilemi:

Yinelenen bir mahkumun ikilemi, zaman içinde tekrarlanan aynı senaryoyu içerir. Kapsamlı bir çalışma konusu olmuştur. İlk hamlede işbirliği yapmayı, ardından sonraki hamlelerde rakibin son hamlesini yansıtmayı içeren “Tit for Tat” gibi stratejiler, uzun vadede işbirliğine yol açabilir.

Tarih

Tutukluların İkilemi, iki kişilik bir çatışmada işbirliğinin zorluğunu gösteren oyun teorisindeki bir düşünce deneyidir. Senaryo tipik olarak bir suçtan tutuklanan ve ayrı hücrelerde tutulan iki mahkumu içerir. Mahkumların birbirleriyle iletişim kurmasına izin verilmiyor. Polis her mahkuma bir anlaşma teklif ediyor: Suçu itiraf ederlerse serbest bırakılacaklar, diğer mahkum ise daha uzun bir hapis cezası için hapse gönderilecek. Her iki mahkum da itiraf ederse, ikisi de daha kısa hapis cezasına çarptırılacak. Ancak her iki mahkum da sessiz kalırsa ikisi de serbest bırakılacak.

Tutukluların İkilemi, sosyal ikilemin klasik bir örneğidir; bireylerin kendi çıkarları doğrultusunda hareket ettikleri bir durum, dahil olan herkes için yetersiz bir sonuç üretir. Tutukluların İkilemi’nde her iki mahkum için de en iyi sonuç sessiz kalmaktır. Bununla birlikte, her mahkumun, her ikisi için de daha kötü bir sonuca yol açacak olsa da, itiraf etme güdüsü vardır.

Tutukluların İkilemi ilk olarak RAND Corporation’da iki araştırmacı olan Merrill Flood ve Melvin Dresher tarafından 1950’de yayınlanan bir makalede tanımlandı. “Mahkumların İkilemi” adı, Princeton Üniversitesi’nde matematikçi olan Albert W. Tucker tarafından icat edildi.

Tutukluların İkilemi, silahlanma yarışları, ticaret müzakereleri ve çevre anlaşmaları dahil olmak üzere çok çeşitli gerçek dünya durumlarını modellemek için kullanılmıştır. İkilem aynı zamanda işbirliği ve güvenin doğasını keşfetmek için de kullanılmıştır.

Tutukluların İkilemi karmaşık ve zorlu bir sorundur ve kolay bir çözümü yoktur. Ancak bu ikilem, işbirliğinin zorluklarına ve sosyal etkileşimlerde güvenin önemine ışık tutmaya yardımcı oldu.

Tutukluların İkilemi, oyun teorisi probleminin klasik bir örneğidir. Oyun teorisi, iki veya daha fazla oyuncunun çıkarlarının çatıştığı durumlarda stratejik karar verme çalışmasıdır. Tutukluların İkilemi sıfır toplamlı bir oyundur, yani bir oyuncunun kazancı başka bir oyuncunun kaybıdır.

Kaynak:

1. Axelrod, R. (1984). The Evolution of Cooperation. Basic Books.
2. Osborne, M. J., & Rubinstein, A. (1994). A Course in Game Theory. The MIT Press.