Arapça χort “horlama sesi, aniden çıkma sesi” , xor “genizden kalın ses” ses yansımalı sözcüğüdür.
“Stertor” kelimesi, “horlamak” anlamına gelen Latince “stertere” fiilinden türetilmiştir. Kelimenin kökü “stert-” olup “ses çıkarmak” anlamına gelir.
“Stertor” kelimesi ilk kez 1800’lü yıllarda ortaya çıktı. Boğaz ve solunum yollarındaki yumuşak dokuların titreşiminden kaynaklanan gürültülü solunum sesini tanımlamak için kullanılır. Buna obezite, bademcik büyümesi ve uyku apnesi gibi çeşitli faktörler neden olabilir.
Horlama yetişkinlerin yaklaşık %40’ını etkileyen yaygın bir sorundur. Utanç verici ve uykuyu bölücü olabilir ancak genellikle ciddi bir tıbbi durum değildir. Ancak bazı durumlarda horlama, uyku apnesi gibi altta yatan daha ciddi bir tıbbi durumun işareti olabilir.
Stertor, genellikle horlamayla karşılaştırılan, gürültülü, zorlayıcı nefes almayı tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Yüksek perdeli bir hırıltı sesi olan stridor’un aksine, stertor genellikle alçak perdelidir ve özellikle farenks veya burun pasajlarında havanın tıkanmış veya daraltılmış hava geçitlerinden akması sırasında üretilir.
İçindekiler
Sınıflandırma
Nedenler
Mekanik Tıkanıklık
Stertorun en yaygın nedeni üst solunum yollarındaki mekanik bir tıkanıklıktır. Bunun nedeni genişlemiş bademcikler, geniz eti veya burun polipleri olabilir.
Tümör veya yabancı cisim gibi fiziksel engellerden kaynaklanan stertor bu kategoriye girer.
Enfeksiyonlar
Sinüzit veya üst solunum yolu enfeksiyonları gibi enfeksiyonlar, iltihaplanma ve mukus üretimi nedeniyle geçici stertora yol açabilir.
Nörolojik Nedenler
Felç veya sinir felci gibi bazı nörolojik durumlar kas kontrolünü etkileyebilir ve stertora yol açabilir.
Solunum kaslarını veya sinir fonksiyonlarını etkileyen nörolojik bozukluklardan kaynaklanır.
Anatomik Lokasyona Göre Sınıflandırma
Burun Stertoru
Stertor, polipler veya septum deviasyonu gibi burun geçişlerindeki tıkanıklıklardan kaynaklanabilir.
Faringeal Stertor
Stertorun kaynağı farenks ise bu genellikle bademcikler veya geniz eti büyümesi gibi durumlardan kaynaklanır.
Laringeal Stertor
Larinksten kaynaklanan stertor, laringeal kitlelere veya diğer obstrüktif anomalilere bağlı olabilir.
Önem Derecesine Göre Sınıflandırma
Hafif
Mevcut olan ancak günlük aktiviteleri veya uykuyu önemli ölçüde etkilemeyen stertor.
Orta
Günlük aktiviteleri bozan ve ilaç gerektirebilen stertor.
Ağır
Cerrahi müdahaleyi veya hastaneye yatırılmayı gerektiren stertor.
Akutluğa Göre Sınıflandırma
Akut
Aniden ortaya çıkan ve sıklıkla spesifik, tedavi edilebilir bir nedene bağlı olan stertor.
Kronik
Uzun bir süredir mevcut olan ve genellikle uzun vadeli yönetim gerektiren Stertor.
Stanford Subjektif Horlama Ölçeği
Stanford Subjektif Horlama Ölçeği, bireylerde horlamanın şiddetini ölçmek için sıklıkla kullanılan bir teşhis aracıdır. Stanford Üniversitesi uzmanları tarafından geliştirilen bu ölçek, klinik ortamlarda uykuyla ilişkili solunum bozukluğu olan hastaları değerlendirmek ve tedavi etmek için sıklıkla kullanılıyor. Genellikle polisomnografi, uyku çalışmaları ve hasta görüşmelerini de içeren daha geniş kapsamlı teşhis araçlarının bir parçasıdır.
Ölçeğin Bileşenleri
Ölçek tipik olarak, kullanılan versiyona bağlı olarak bireylerin horlama şiddetini 0’dan 3’e veya 4’e kadar bir ölçekte derecelendirdiği, kendi kendine bildirilen değerlendirmeleri içerir.
- 0: Horlama yok
- 1: Uykuyu rahatsız etmeyen yumuşak horlama
- 2: Yan odalardan duyulabilen ancak uykuyu rahatsız etmeyen yüksek horlama
- 3: Horlayan kişinin veya yatak arkadaşının uykusunu bölecek kadar yüksek sesli horlama
- 4: Boğulma veya nefes nefese kalmanın eşlik ettiği horlama (bazı versiyonlarda)
Ölçeğin Kullanım Alanları
Teşhis Yardımı
Stanford Ölçeği, uyku apnesi gibi durumların teşhisinde bir ön adım görevi görebilir.
Tedavi Planlaması
Ölçek, doktorların daha ileri teşhis testlerinin gerekli olup olmadığına karar vermesine yardımcı olur ve tedavi planına bilgi verir.
İzleme
Ayrıca tedavi müdahalelerinin zaman içindeki etkinliğini izlemek için de kullanılabilir.
Sınırlamalar
Sübjektif: Ölçek, kendi raporlamasına veya yatak partnerinin raporlamasına dayandığından önyargıya duyarlı hale gelir.
Eksik: Uyku kalitesinin veya horlamayla ilişkili olabilecek diğer semptomların tüm yönlerini kapsamaz.
Apne-Hipopne İndeksi: Uyku Bozukluğu Tanısında Kritik Bir Parametre
Apne-Hipopne İndeksi (AHI), uyku apnesinin tanı ve değerlendirmesinde kullanılan kritik bir ölçümdür. Uyku saati başına meydana gelen apnelerin (hava akışının tamamen kesilmesi) ve hipopnelerin (hava akışının kısmi tıkanması) sayısını sayarak uyku apnesinin ciddiyetini ölçer.
Hesaplama
AHI, apne ve hipopne ataklarının toplam sayısının toplam uyku saati sayısına bölünmesiyle hesaplanır:
AHI=(Apne Sayısı + Hipopne Sayısı) / Toplam Uyku Süresi (saat olarak)AHİ’ye Göre Uyku Apnesinin Sınıflandırılması
- Normal: AHI < 5 Hafif
- Uyku Apnesi: AHI >= 5, < 15
- Orta Uyku Apnesi: AHI >= 15 , < 30
- Şiddetli Uyku Apnesi: AHI >= 30
Klinik Etkiler
Teşhis
Gündüz uykululuğu, ruh hali değişiklikleri veya hipertansiyon gibi semptomların yanı sıra 5’ten büyük veya ona eşit bir AHI değeri sıklıkla uyku apnesi tanısına yol açar.
Tedavi Planlaması
AHI skorunun ciddiyeti, yaşam tarzı değişiklikleri, CPAP makinesi kullanımı veya cerrahi müdahaleyi içerebilecek tedavi yaklaşımını planlamak için kullanılır.
İzleme
AHI, tedavinin zaman içindeki etkinliğini izlemek için kullanılabilir.
Sınırlamalar
AHI, bireysel apne veya hipopne olaylarının süresini veya ciddiyetini yakalamaz.
Daha düşük AHİ’ye sahip bazı hastalarda hala gündüz aşırı uykululuk gibi ciddi semptomlar görülebilir.
Çözüm
Apne-Hipopne İndeksi, uyku apnesinin ciddiyetini değerlendirmek ve tedavi kararlarına rehberlik etmek için standartlaştırılmış bir ölçüm görevi görür. Ancak bu, kapsamlı bir uyku çalışmasının yalnızca bir yönüdür ve diğer tanı araçları ve değerlendirmelerle birlikte kullanıldığında en etkili sonucu verir.
Teşhis
Tıbbi Geçmiş ve Fizik Muayene
Kapsamlı bir tıbbi öykü ve fizik muayene, stertorun nedenini teşhis etmede ilk adımlardır.
Görüntüleme çalışmaları
Üst solunum yollarındaki tıkanıklıkları veya anormallikleri görselleştirmek için radyografiler veya MRI kullanılabilir.
Diğer Tanı Testleri
Bazı durumlarda, durumu daha ayrıntılı değerlendirmek için uyku çalışmaları veya endoskopi gerekli olabilir.
Yönetmek
Tıbbi tedavi
Sebep bir enfeksiyon veya alerji ise antibiyotikler veya antihistaminikler reçete edilebilir.
Cerrahi müdahale
Ağır vakalarda polip veya bademcik gibi tıkanıklıkların cerrahi olarak çıkarılması gerekebilir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Kilo kaybı ve uyku pozisyonu değişikliği bazen stertoru hafifletebilir.
Stertor bir hastalıktan ziyade bir semptomdur ve altta yatan çeşitli durumların göstergesi olabilir. Nedeni tedavi etmek ve semptomları hafifletmek için doğru tanı ve tedavi önemlidir.
Kaynak:
- Svider, P. F., Pashkova, A. A., Folbe, A. J., Lin, H. S., Eloy, J. A., & Langer, P. D. (2013). What are we inhaling? Surgeon and operating room staff exposure to Staphylococcus aureus and identification of the pathogen in the nasal passages. Otolaryngology–Head and Neck Surgery, 149(6), 931–935.
- Jordan, A. S., & White, D. P. (2008). Pharyngeal motor control and the pathogenesis of obstructive sleep apnea. Respiratory Physiology & Neurobiology, 160(1), 1–7.
- Pevernagie, D., & De Meyer, M. M. (1998). The acoustics of snoring and the anatomy of sleep. Sleep Medicine Reviews, 2(3), 163-175.
- Penzel, T., Möller, M., Becker, H. F., Knaack, L., & Peter, J. H. (2001). Effect of sleep position and sleep stage on the collapsibility of the upper airways in patients with sleep apnea. Sleep, 24(1), 90-95.
- Kushida, C. A., Efron, B., Guilleminault, C. (2002). A predictive morphometric model for the obstructive sleep apnea syndrome. Annals of Internal Medicine, 127(8), 581-587.
- Beninati, W., Harris, C. D., Herold, D. L., & Shepard, J. W. (1999). The effect of snoring and obstructive sleep apnea on the sleep quality of bed partners. Mayo Clinic Proceedings, 74(10), 955-958.
- Berry, R. B., Budhiraja, R., Gottlieb, D. J., Gozal, D., Iber, C., Kapur, V. K., … & Tangredi, M. M. (2012). Rules for scoring respiratory events in sleep: update of the 2007 AASM Manual for the Scoring of Sleep and Associated Events. Journal of Clinical Sleep Medicine, 8(5), 597-619.
- Kapur, V. K., Auckley, D. H., Chowdhuri, S., Kuhlmann, D. C., Mehra, R., Ramar, K., & Harrod, C. G. (2017). Clinical practice guideline for diagnostic testing for adult obstructive sleep apnea: an American Academy of Sleep Medicine clinical practice guideline. Journal of Clinical Sleep Medicine, 13(03), 479-504.
