Perikard, kalbi saran, ona koruma sağlayan ve göğüs boşluğu içindeki hareketini sınırlayan çift katmanlı bir kesedir. Perikardit ise bu koruyucu kesenin iltihaplanmasıyla karakterize bir durumdur.

“Perikardit” teriminin kökeni, Yunanca çevre anlamına gelen “peri” ve kalp anlamına gelen “kardia” sözcüklerinden gelir. Temel olarak ‘kalbin etrafındaki alanın’ iltihaplandığı durumu ifade eder. Yıllar geçtikçe perikardit hakkındaki anlayışımız önemli ölçüde gelişti ve tanı ve tedavi seçeneklerinin iyileşmesine yol açtı.

Anatomisi

Perikard iki katmandan oluşur: iç visseral katman (epikard) ve dış parietal katman. Bu iki katman arasında, yağlama için az miktarda sıvı içeren perikardiyal boşluk bulunur. İltihaplandığında bu tabakalar kalınlaşabilir, yaralanabilir ve hatta birbirine yapışabilir; bu da perikardiyal efüzyon (aşırı sıvı birikmesi) veya konstriktif perikardit gibi komplikasyonlara neden olabilir.

Nedenleri

Spesifik neden her zaman belirlenemese de perikardit sıklıkla şunlardan kaynaklanabilir:

• Viral Enfeksiyonlar: En sık Coxsackievirus neden olur.
• Otoimmün Koşullar: Lupus veya romatoid artrit gibi.
• Yaralanma: Göğüs travması veya kalp ameliyatı sonrası.
• Diğer Tıbbi Durumlar: Böbrek yetmezliği, tüberküloz veya kanser.

Belirtiler ve Tanı

Yaygın semptomlar arasında keskin veya bıçak saplanır nitelikte göğüs ağrısı, nefes darlığı ve genel halsizlik hissi yer alır. Teşhis amacıyla sıklıkla bir elektrokardiyogram (EKG), göğüs röntgeni ve ekokardiyogram kullanılır. Bazen perikardiyal sıvının alınması ve analiz edilmesi için perikardiyal musluk gerekli olabilir.

Tedavi ve Prognoz

Tedavi öncelikle altta yatan nedenin ele alınmasını ve semptomların hafifletilmesini içerir. İbuprofen gibi antiinflamatuar ilaçlar yaygın olarak kullanılır ve daha ciddi vakalarda kortikosteroidler reçete edilebilir. Perikardiyal efüzyon gibi komplikasyonlar için cerrahi müdahale gerekebilir.

Tarihçesi

Perikardit, kalbi çevreleyen ince kese olan perikardın iltihaplanmasıdır. Enfeksiyonlar, otoimmün hastalıklar ve yaralanmalar gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir. Perikardit, öksürürken veya uzanırken daha da kötüleşebilecek keskin göğüs ağrısına neden olabilir. Ayrıca nefes darlığı, ateş ve yorgunluğa da neden olabilir.

Perikardit yüzyıllardır bilinmektedir. Perikarditin bilinen ilk tanımı M.Ö. 5. yüzyılda Yunan hekim Hipokrat tarafından yazılmıştır. Hipokrat perikarditi “perikardiyal inflamasyon” olarak tanımladı ve keskin göğüs ağrısı, nefes darlığı ve ateşe neden olabileceğini kaydetti.

18. yüzyılda Fransız doktor Jean-Nicolas Corvisart, tüberkülozla ilişkili bir tür perikardit tanımladı. Bu tip perikardit artık “tüberküloz perikardit” olarak biliniyor.
19. yüzyılda Alman doktor Rudolf Virchow, romatizmal ateşle ilişkili bir tür perikardit tanımladı. Bu tip perikardit artık “romatizmal perikardit” olarak biliniyor.
20. yüzyılda doktorlar perikarditin nedenleri ve tedavisi hakkında daha fazla bilgi edinmeye başladı. Perikarditin enfeksiyonlar, otoimmün hastalıklar ve yaralanmalar dahil olmak üzere çeşitli faktörlerden kaynaklanabileceğini keşfettiler. Ayrıca perikardit için yeni ilaçlar ve tedaviler geliştirdiler.

Günümüzde perikardit tedavi edilebilir bir durumdur. Perikarditli çoğu insan tamamen iyileşir.

• Perikardit bazen “torbadaki kalp” olarak da adlandırılır çünkü perikard kalbi çevreleyen bir kesedir.
• Perikardit nispeten yaygın bir durumdur. Yaklaşık 100 kişiden 1’ini hayatının bir noktasında etkiler.
• Perikardit erkeklerde kadınlara göre daha sık görülür.
• Perikardit genç erişkinlerde yaşlı erişkinlere göre daha yaygındır.
• Perikardit genellikle bulaşıcı değildir.

Tarihsel Anekdotlar

19. yüzyılda Alman şair Heinrich Heine perikarditten öldü.
20. yüzyılda Amerikan başkanı Dwight D. Eisenhower’da birkaç perikardit atağı yaşandı.
    Günümüzde perikardit tedavi edilebilir bir durumdur ancak bazı durumlarda hala ölümcül olabilir.

Kaynak

• Imazio, M., & Adler, Y. (2013). “Management of pericardial effusion.” European Heart Journal, 34(16), 1186-1197.
• LeWinter, M. M. (2014). “Acute Pericarditis.” New England Journal of Medicine, 371(25), 2410-2416.