İnsan kafatasının çok önemli bir bileşeni olan damak kemiği, karmaşık bir şekilde iki ayrı bölüme ayrılmıştır: Lamina yatay ve Lamina perpendicularis. Bu parçaların her biri anatomimizde benzersiz bir rol oynar ve belirli işlevlere hizmet eder.

Anatomi

Lamina Horizontalis:

Palatin kemiğinin bu kısmı, ağzımızın çatısı olan damağın bir kısmını oluşturmada çok önemli bir rol oynar. Burun boşluğunda bulunan diğer bir kemik olan Vomer ile bağlantısı, burun geçişinin ve ağız tavanının yapısını güçlendirir. Özellikle, Lamina yatayis’in arka kenarı, burun anatomimizde uygun hava akışı ve fonksiyonu sağlayan kritik bir geçit olan koan açıklığını sınırlandırır.

Lamina Perpendicularis:

Lamina perpendicularis ise adından da anlaşılacağı gibi dik bir doğrultuda durur. Fossa pterygopalatin’i oluşturmak için yüz kemiklerinden biri olan maksiller kemik ve kama kemiği ile işbirliği yapar. Bu fossa veya depresyon, çeşitli yapıları desteklemek ve kafatasındaki belirli işlevleri kolaylaştırmak açısından hayati öneme sahiptir.

Klinik Özellikleri:

Burun Boşluğu ile İlişkisi: Palatin kemiği, burun boşluğunun arka kısmını oluşturur ve onunla ilişkili herhangi bir patoloji, burun fonksiyonunu etkileyerek burun tıkanıklığı gibi semptomlara yol açabilir.

• Ağızdan Etkileri: Os palatinum sert damağın bir kısmını oluşturduğundan yarık damak gibi durumlar bu kemiği kapsayabilir. Yarık damak, palatin süreçlerinin birleşmesindeki başarısızlıktan kaynaklanır ve beslenme güçlüklerine, konuşma sorunlarına ve tekrarlayan kulak enfeksiyonlarına yol açabilir.
• Kırıklar: Yüz iskeletinin orta üçte birindeki travma, palatin kemiğinin kırılmasına neden olabilir. Bu kırıklar çift görme, maloklüzyon ve hatta gözle görülür şekilde deforme olmuş bir yüz gibi komplikasyonlara yol açabilir.

Radyolojik Özellikleri:

• Konumlandırma: Standart radyografilerde, özellikle panoramik görüntülerde os palatinumun üst arka dişler ve maksiller sinüs ile ilişkisi görülebilir.
• Anomaliler: Radyografiler damakta kemik büyümesi olan torus palatinus gibi kemik anomalilerini tespit edebilir.
• Kırılma Tespiti: BT taramaları özellikle palatin kemiğindeki kırıkların tespit edilmesinde ve yaralanmanın boyutunun değerlendirilmesinde faydalıdır.
• Tümörler ve Lezyonlar: Palatin kemiğinden hem iyi huylu hem de kötü huylu tümörler ortaya çıkabilir. Radyolojik görüntüleme, özellikle MR ve BT taramaları, bu tümörlerin boyutunu, kapsamını ve doğasını belirlemede yardımcı olabilir.
• Gelişimsel Bozukluklar: Radyografiler yarık damak veya os palatinumun diğer konjenital deformiteleri gibi gelişimsel bozuklukların teşhisinde yardımcı olabilir.
• Sinüs Değerlendirmesi: Kemiğin maksiller sinüse yakınlığı göz önüne alındığında, radyolojik değerlendirmeler sinüs sağlığı, sinüzit veya sinüs içinde palatin kemiğini etkileyebilecek herhangi bir büyüme hakkında fikir verebilir.

Tarihçesi

Os palatinum damakta veya ağzın çatısında yer alan küçük, düzensiz şekilli bir kemiktir. Kafatasının altı eşleştirilmiş kemiğinden biridir. Os palatinum’un omurgalı evriminin ilk günlerine kadar uzanan karmaşık bir geçmişi vardır.

Bilinen ilk os palatinum fosilleri Devoniyen balıklarında bulunmuştur. Bu fosiller, os palatinumun bu ilk omurgalılarda zaten iyi gelişmiş olduğunu gösteriyor. Os palatinum daha sonraki omurgalılarda gelişmeye devam etti ve yaşayan tüm tetrapodlarda (dört bacaklı omurgalılar) mevcuttur.

İnsanlarda os palatinum konuşma ve yutkunmada önemli bir rol oynar. Ayrıca maksillanın (üst çene) ve premaksillanın (maksillanın ön kısmı) desteklenmesine de yardımcı olur. Os palatinum ayrıca sert damak ve yumuşak damak oluşumunda da rol oynar.

• Os palatinum ilk kez MS 2. yüzyılda antik Yunan hekim Galen tarafından ayrıntılı olarak tanımlandı. Galen kemiğe Roma’daki Palatine Tepesi’nin adını verdi.
• Orta Çağ’da os palatinum’un ruhun oturduğu yer olduğu düşünülüyordu. Bu inanış, os palatinumun başın merkezinde yer alması ve konuşmayla ilgili olduğu gerçeğine dayanıyordu.

16. yüzyılda İtalyan anatomist Andreas Vesalius, De humani corporis Fabrica (İnsan Vücudunun Dokusu Üzerine) adlı kitabında os palatinumun ayrıntılı bir tanımını yayınladı. Vesalius’un os palatinum tanımı, insan vücudundaki herhangi bir kemiğin en doğru ve eksiksiz tanımlarından biriydi.
17. yüzyılda Fransız anatomist Pierre Camper os palatinum üzerine bir çalışma yayınladı ve os palatinumun şeklinin bir bireyin ırkını belirlemek için kullanılabileceğini savundu. Camper’ın çalışması oldukça etkiliydi ancak daha sonra hatalı olduğu ortaya çıktı.
18. yüzyılda Alman anatomist Johann Friedrich Meckel, os palatinumun gelişimini, anatomisini ve işlevini tanımladığı kapsamlı bir çalışma yayınladı. Meckel’in çalışması hala os palatinum üzerine kesin çalışma olarak kabul ediliyor.

• Os palatinum insan vücudundaki en küçük kemiklerden biridir. Yaklaşık bir küçük resmin boyutundadır.
• Os palatinum’a bazen “ruhun kemiği” veya “konuşma kemiği” denir.
• Os palatinum insan vücudunda hareket edebilen birkaç kemikten biridir. Konuştuğumuzda ve yutkunduğumuzda hafifçe hareket eder.
• Os palatinum, levator palatini kası adı verilen küçük bir kasa ev sahipliği yapar. Bu kas, konuşma ve yutkunma için önemli olan yumuşak damağın kaldırılmasına yardımcı olur.
• Os palatinum ayrıca palatin bezi adı verilen küçük bir beze de ev sahipliği yapar. Bu bez ağzın nemli kalmasına yardımcı olan tükürük üretir.

Kaynak

1. Standring, S. (2015). Gray’s Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice (41st ed.). Elsevier.
2. White, S. C., & Pharoah, M. J. (2014). Oral Radiology: Principles and Interpretation (7th ed.). Mosby.