Sinonim: Gilbert sendromu
“Morbus Meulengracht” terimi Alman kökenlidir; “Morbus” Latince “hastalık” anlamına gelir ve “Meulengracht”, durumu 1901’de tanımlayan Danimarkalı dahiliye uzmanı Jens Einar Meulengracht’ın soyadıdır.
Gilbert sendromu veya Morbus Meulengracht, vücudun kırmızı kan hücreleri parçalandığında üretilen sarı bir bileşik olan bilirubini işleme yeteneğini etkileyen iyi huylu, kalıtsal bir karaciğer rahatsızlığıdır. Sendrom ilk olarak 20. yüzyılın başlarında Fransız doktor Augustin Nicolas Gilbert ve meslektaşları tarafından tanımlandı.
Gilbert sendromlu bireylerde, karaciğerde bilirubinin işlenmesinden sorumlu enzimin aktivitesinin azalması nedeniyle kanda hafif yüksek bilirubin seviyeleri bulunur. Bu bazen sarılığa (cildin ve gözlerin sararması) yol açar. Bununla birlikte, durum zararsızdır ve çoğu zaman fark edilmez; etkilenen birçok kişi hiçbir zaman semptom yaşamaz.
İçindekiler
Gilbert Sendromunun Genetik Özellikleri:
Anayasal hepatik fonksiyon bozukluğu ve iyi huylu konjuge olmayan bilirubinemi olarak da bilinen Gilbert sendromu (GS), karaciğerin bilirubini işleme yeteneğini etkileyen genetik bir durumdur. Kan dolaşımındaki konjuge olmayan bilirubin seviyesinin yükselmesi nedeniyle aralıklı ve hafif sarılık ile karakterizedir. Gilbert sendromuyla ilişkili başlıca genetik özellikler şunlardır:
UGT1A1 Gen Mutasyonu: Gilbert sendromunun ana genetik özelliği UGT1A1 genindeki bir mutasyondur. Bu gen, karaciğerde bilirubinin parçalanmasına yardımcı olan bilirubin-UDP-glukuronosiltransferaz enziminin üretilmesi için talimatlar sağlar.
Promoter Bölge TA Tekrarları: GS’li bireylerin çoğunda, UGT1A1 geninin promotör bölgesinde spesifik bir varyasyon vardır; burada iki ekstra timin-adenin (TA) tekrarı eklenir ve bu da yedi TA tekrarı (TA)7TAA dizisine yol açar. olağan beş TA tekrarı yerine (TA)5TAA. Bu varyasyona sıklıkla UGT1A1*28 aleli adı verilir. TA tekrarlarının sayısının artması, bilirubin-UDP-glukuronosiltransferaz enziminin ekspresyonunun ve aktivitesinin azalmasına yol açar ve bu da kanda konjuge olmayan bilirubin düzeylerinin yükselmesine neden olur.
Homozigotluk veya Bileşik Heterozigotluk: UGT1A128 alelinin iki kopyasının (homozigotluk) varlığı GS’li bireylerde yaygındır. Bununla birlikte, bazı bireylerde bir UGT1A128 aleli ve UGT1A1 geninde başka bir farklı mutasyon (bileşik heterozigotluk) bulunabilir ve bu da sendroma neden olabilir.
Eksik Penetrans: UGT1A1 genindeki genetik varyasyon Gilbert sendromunun gelişimi için gerekli olsa da, bu varyasyona sahip tüm bireylerde semptom görülmeyebilir. Bu, genin eksik penetrasyona sahip olduğunu veya diğer genetik veya çevresel faktörlerin durumun ortaya çıkışını etkileyebileceğini göstermektedir.
İyi huylu: GS ile ilgili mutasyonlar, karaciğer hasarına veya diğer ciddi sağlık sorunlarına neden olmaz ve bu durum, durumu iyi huylu hale getirir. Bununla birlikte, GS’li bireylerde, özellikle açlık, hastalık veya stres dönemlerinde bilirubin seviyelerinde hafif bir artış olabilir.
Semptomların Yönetimi:
Hafif Sarılık: Sarılığın kendisi için özel bir tedaviye gerek yoktur. Oruç tutmaktan kaçınmak ve yeterli sıvı alımını sağlamak yardımcı olabilir.
Yorgunluk: GS’li bazı kişiler yorgunluktan şikayetçidir. Düzenli uyku, dengeli beslenme ve aşırı efordan kaçınma faydalı olabilir.
Karın Rahatsızlığı: Sağlık uzmanının önerisi doğrultusunda reçetesiz satılan ağrı kesiciler kullanılabilir. Ancak karaciğer fonksiyonlarını etkileyebilecek ilaçlardan tıbbi tavsiye almadan kaçının.
Kaçınma:
İlaçlar: Bazı ilaçlar glukuronidasyon kapasitesinin azalması nedeniyle GS hastalarında sarılığı şiddetlendirebilir. Yeni bir ilaca başlamadan önce bir sağlık uzmanına danışmanız çok önemlidir.
Oruç: Uzun süreli oruç tutmak veya öğün atlamak bilirubin düzeylerini artırabilir. Düzenli yemekler bilirubin artışlarını önleyebilir.
Dehidrasyon: Özellikle hastalıklar veya fiziksel efor sırasında yeterli sıvı alımını sağlayın.
Düzenli Kontroller:
GS iyi huylu olsa da, sağlık durumundaki herhangi bir değişikliği izlemek ve bilirubinin yükselmesinin yalnızca GS’den kaynaklandığından emin olmak için düzenli tıbbi kontroller yapılması önerilir.
Eğitim:
Hastalara durumları, sarılık ataklarını tetikleyebilecek potansiyel faktörler ve bu ataklar sırasında alınacak önlemler konusunda bilgi verilmelidir.
Sarılık atakları sırasında gereksiz endişelerden veya müdahalelerden kaçınmak için yakın akraba ve aile hekimlerinin tanı konusunda bilgilendirilmesi de yararlı olacaktır.
Kaynak:
- Gilbert A, Lereboullet P. La cholémie simple familiale. Semaine Médicale 1901;21:241-3.
- Meulengracht E. Icterus juvenilis intermittens. Hospitalstidende 1901;44:171-4.
- Bosma PJ, Chowdhury JR, Bakker C, et al. The genetic basis of the reduced expression of bilirubin UDP-glucuronosyltransferase 1 in Gilbert’s syndrome. The New England Journal of Medicine 1995;333(18):1171-5.
- Bosma PJ, Chowdhury JR, Bakker C, et al. The genetic basis of the reduced expression of bilirubin UDP-glucuronosyltransferase 1 in Gilbert’s syndrome. The New England Journal of Medicine. 1995;333(18):1171-5.
- Monaghan G, Ryan M, Seddon R, Hume R, Burchell B. Genetic variation in bilirubin UPD-glucuronosyltransferase gene promoter and Gilbert’s syndrome. Lancet. 1996;347(9001):578-81.
