“Kalamar” kelimesi, mürekkep üreten deniz canlılarını tanımlamak için kullanılan Latince “calamarium” kelimesinden gelir.Kalamarlar, ahtapotları, mürekkep balıklarını ve nautilusları da içeren Cephalopoda sınıfına aittir.
Okyanuslarımızın esrarengiz sakinleri olan kalamar, yüzyıllardır hem bilim adamlarını hem de sıradan insanları büyülemiştir. Bu kafadanbacaklılar benzersiz anatomik özellikleri, karmaşık davranışları ve ekolojik önemleriyle bilinir. Bu makalede bu olağanüstü canlıların biyolojisini, ekolojisini ve hatta kültürel önemini inceleyeceğiz.
- Kalamarın üç kalbi vardır.
- Kalamar çevresine uyum sağlamak için renk değiştirebilir.
- Kalamar saatte 20 mil hıza kadar yüzebilir.
- Kalamar yırtıcılardan kaçmak için mürekkep fışkırtabilir.
- Kalamar birçok kültürde popüler bir besin kaynağıdır.
Biyoloji ve Anatomi
Vücut yapısı
Kalamarın gövdesi iki taraflı simetriktir ve bir kafa, bir manto ve dokunaçlardan oluşur. Manto, temel organları barındıran ana vücut kütlesidir, baş ise gözleri ve gagayı destekler. En ayırt edici özelliği, avını yakalamayı kolaylaştıran vantuzlarla dolu kolları ve dokunaçlarıdır.
Sinir Sistemi ve Zeka
Kalamarlar son derece gelişmiş bir sinir sistemine sahiptir ve omurgasızlar arasında zeki kabul edilir. Beyinleri vücut boyutlarına göre nispeten büyüktür ve bu onların karmaşık görevleri yerine getirmelerine ve öğrenilmiş davranışlar sergilemelerine olanak tanır.
Hareket ve Kamuflaj
Kalamar öncelikle hareket için jet tahrikini kullanır ve suyu bir sifon aracılığıyla mantolarından dışarı atar. Yüksek hızları ve manevra kabiliyetleri ile tanınırlar. Ek olarak, birçok türün renk değiştirmesine olanak tanıyan ve onları çevrelerinde etkili bir şekilde kamufle eden kromatoforlar, özel hücreler vardır.
Ekoloji
Habitat ve Dağıtım
Kalamarlar, sığ kıyı sularından okyanusun dipsiz derinliklerine kadar dünya çapında çeşitli deniz ekosistemlerinde bulunabilir.
Diyet ve Predasyon
Çoğunlukla etobur olan kalamarlar genellikle balıkları, kabukluları ve bazen de diğer kalamarları tüketir. Ayrıca köpekbalıkları ve balinalar gibi daha büyük deniz hayvanları tarafından da avlanırlar ve deniz besin zincirlerinin kritik halkalarıdırlar.
Üreme ve Yaşam Döngüsü
Kalamarın ömrü genellikle birkaç aydan birkaç yıla kadar kısadır. Ayrıntılı kur yapma ritüelleri gerçekleştirirler ve genellikle su altı yapılarına yapışan yumurtalar bırakırlar.
Kültürel ve Ekonomik Etki
Mutfak Kullanımları
Kalamar dünya çapında birçok mutfakta popüler bir malzemedir. Pişirildiğinde kalamar olarak bilinen bu yemek genellikle kızartılır, ızgarada pişirilir veya güveçte kullanılır.
Araştırma ve Tıp
Kalamarlar, sinir sistemi işlevini, davranışlarını ve hatta benzersiz özelliklerinden ilham alan malzeme bilimini incelemek için bilimsel araştırmaların konusu olmuştur.
Tarihi
Kalamar kafadanbacaklılardır, yani ahtapotlar ve mürekkep balıklarıyla yakından akrabadırlar. 500 milyon yıldan fazla süredir varlar ve fosilleri dünyanın her yerinde bulunuyor.
Bilinen en eski kalamar Teuthocaulus olarak adlandırıldı ve Kambriyen döneminde yaşadı. Teuthocaulus, uzun ince kuyruğu olan küçük, ince bir kalamardı. Küçük balıklar ve diğer omurgasızlarla beslenen bir avcı olduğu düşünülüyor.
Kalamar zamanla gelişti ve Jura dönemine gelindiğinde çok daha büyük ve daha çeşitli hale geldiler. Bazı Jura kalamarlarının uzunluğu 20 feet’in üzerindeydi ve keskin dişleri ve dokunaçları vardı.
Kalamar, Kretase dönemi boyunca gelişmeye devam etti ve dinozorlar zamanında, okyanuslardaki baskın kafadanbacaklılardı.
Kalamar, dinozorları yok eden yok oluş olayından sağ kurtuldu ve okyanuslarda gelişmeye devam etti. Bugün 300’ün üzerinde farklı kalamar türü vardır ve bunlar dünyanın tüm okyanuslarında bulunabilir.
16. yüzyılda İtalyan doğa bilimci Ulisse Aldrovandi, kalamarın ilk bilimsel tanımını yazdı.
18. yüzyılda İsveçli doğa bilimci Carl Linnaeus, kalamarın ilk türüne Loligo vulgaris adını verdi.
19. yüzyılda Alman bilim adamı Johannes Peter Müller’in yayınladığı “Kafadanbacaklılar” adlı kitap, kalamar ve diğer kafadan bacaklılarla ilgili ilk kapsamlı çalışmaydı.
20. yüzyılda Amerikalı bilim adamı Gilbert Voss, dev kalamarın ilk detaylı çalışması olan “Dev Kalamar Üzerine Bir Araştırma” kitabını yayınladı.
Kaynak
- Hanlon, R. T., & Messenger, J. B. (2018). Cephalopod behaviour. Cambridge University Press.
- Jereb, P., & Roper, C. F. E. (Eds.). (2010). Cephalopods of the world: An annotated and illustrated catalogue of cephalopod species known to date. Food and Agriculture Organization of the United Nations.
