Bergamalı Galen (* Bergama’da yaklaşık 129, † Roma’da yaklaşık 199) bir Yunan doktor ve anatomistti.
Hayatı
- Galen, o zamanlar Yunanistan’da olan Bergama’da doğdu – Bergama şimdi Türkiye’de – şifa tanrısı Asklepios (Aesculapius) için bir tapınağın da bulunduğu yer.
- Babası, mimar Nikon, başlangıçta ona Aristoteles felsefesi, matematik ve doğa bilimlerini öğretti.
- Annesi, Galen’e de atfedilebilecek bir özellik olan son derece çabuk olarak nitelendirildi.
- 146 yıllarından itibaren Galen öncelikle tıpla ilgilendi, bugünün İzmir’i olan Smyrna yakınlarında eğitim gördü ve o zamanlar şifa merkezi olan ve antik çağda insan bölümlerinin gerçekleştirildiği tek yer olan İskenderiye de dahil olmak üzere çok seyahat etti. 158’de Bergama’ya dönerek gladyatör cerrahı olarak çalıştı ve aynı zamanda itibarı nedeniyle büyük ilgi gören bir mesleği sürdürdü.
161’den itibaren Roma’da aktif ve Roma aristokrasisinin doktoru saygın filozof Eudemos’un iyileşmesinden sonra. 166 civarında, muhtemelen orada patlak veren bir veba yüzünden Roma’dan ayrıldı ve tekrar Bergama’da gladyatör doktoru olarak göreve başladı. 168 yılında, İmparator Mark Aurel’in isteği üzerine, Romalı askerler arasında vebanın çıktığı Aquilea’ya gitti, ancak daha sonra, isteğine göre, 169’dan itibaren imparatorun oğlu Commodus’un ve daha sonra muhtemelen imparator Septimus Severus’a da ait Roma’daki kişisel doktoru oldu.
Bazıları günümüze ulaşan ve zamanının bilgisini tek tip bir sistemde özetlediği devasa çalışmasıyla tanındı. Modern çağın başlangıcına kadar etkisinde hemen hemen hiçbir çelişki yaşamadı. Galen, hayvanlar üzerinde kapsamlı diseksiyonlar ve canlı kesitler gerçekleştirdi. 17. yüzyıla ve ötesine kadar tıbbi bir öğretim temeli olarak hizmet eden yaklaşık 400 yazı yazdı. Ancak domuzlar, maymunlar ve köpeklerle ilgili bölümleri yürüttüğü ve bu yolla edindiği bilgileri insanlara uyguladığı için insan anatomisi hakkındaki görüşlerinin birçoğu yanlıştı.
Kan dolaşımı kavramı, özellikle de çağrıda bulunduğu kardiyak septumdaki deliklerle ilgili olarak, 17. yüzyıla kadar William Harvey ve Marcello Malpighi tarafından ve bazen önemli muhalefete karşı revize edilmedi.
Galen, hastalıkları teşhis ederken nabzın ve idrarın incelenmesine özellikle önem verdi. Ayrıca, galenik denilen karşıt (allopatik) ilaçlarla hastalıkların nasıl tedavi edileceğini de öğretti. Öğretisinin temel bir parçası, diğer şeylerin yanı sıra, dört meyve suyu teorisi olarak da bilinen hümoral patolojiydi.
Galen’in Orta Çağ’da Arapça’ya çevrilen sistematik olarak geliştirdiği eseri o kadar kapsamlı ve felsefi olarak güvenliydi ki, onu eleştirel bir şekilde sorgulayabilmek 1400 yıl sürdü.
Büyük vena serebri bazen ‘Galen ven’ ve laringeal ventrikül (aslında Morgagnis ventrikül) ‘Galen ventrikülü’ olarak adlandırılır. ‘Galen anastomozu’ ve ‘Galenik’ adları da önemli doktoru anımsatır.
Mezarı
Romalı hekim Galen’in mezarının tam yeri bilinmiyor. MS 200 yılında, şimdi Bergama, Türkiye olan Bergama’da öldü. Ancak mezarı işaretlenmemiştir ve muhtemelen zamanla kaybolmuştur.
Galen’in mezarının nerede olabileceğine dair birkaç teori var. Bir teori, Bergama’daki bir şifa tapınağı kompleksi olan Asklepion’un kalıntılarına gömülü olduğu yönündedir. Diğer bir teori ise Bergama’daki Vaftizci Yahya Kilisesi’nin avlusunda gömülü olduğudur. Ancak, bu teorilerden herhangi birini destekleyecek somut bir kanıt yoktur.
Galen’in mezarının hiçbir zaman işaretlenmemiş olması ve tamamen kaybolmuş olması da mümkündür. Bu, bu döneme ait mezarlar için alışılmadık bir durum değildir. Birçok eski mezar işaretlenmemişti ve bunlar genellikle zamanla yok edilmiş veya kaybolmuştu.
Galen için bilinen bir mezarlığın olmaması, tarihin kırılganlığını hatırlatıyor. Önemli şahsiyetlerin mezarları bile zamanla kaybolabilir. Ancak Galen’in mirası, bugün bilim adamları tarafından incelenmeye devam eden yazılarında yaşıyor.
