Sinonim: “ACHOO sendromu” (Otozomal Dominant Zorlayıcı Helio-Oftalmik Patlama sendromu)
Fotik hapşırma refleksi, bazı kişilerin parlak ışığa, özellikle güneş ışığına ani maruz kalma karşısında hapşırma eğilimini tanımlar.
İçindekiler
Yaygınlık:
Nüfusun %18-35’inde bu refleksin olduğu tahmin edilmektedir. Görünüşe göre otozomal dominant bir şekilde kalıtılıyor, yani ebeveynlerinizden birinde varsa, sizde de olma ihtimali %50’dir.
Mekanizma:
Fotik hapşırma refleksinin kesin nedeni tam olarak anlaşılamamıştır. Bir teori, beyindeki optik sinir (ışığı algılayan) ile trigeminal sinir (hapşırmayı tetikleyen) arasındaki sinyallerin kesişebileceğini öne sürüyor. Optik sinir beyne parlaklıktaki ani değişiklik hakkında bir sinyal gönderdiğinde, trigeminal sinir yanlışlıkla harekete geçerek hapşırmaya neden olur.
Tetikleyiciler:
Güneş ışığı en yaygın tetikleyici olsa da, diğer parlak ışıklar da bazı kişilerde refleksi tetikleyebilir.
Tarih ve Tanınma:
Bu fenomen eski zamanlardan beri bilinmektedir. Aristoteles, güneşe bakmanın neden hapşırmaya neden olduğunu düşünerek “Problemler Kitabı” nda bundan bahsetmişti. Bugün, fenomen tıpta ve genetikte tanınmaktadır ve şakacı “ACHOO sendromu” terimi bilimsel literatürde bile kullanılmıştır.
Pratik Çıkarımlar:
Refleks, genellikle iyi huylu olsa da, araba kullanırken veya ani bir hapşırmanın tehlike oluşturabileceği diğer durumlarda yaşayan kişiler için rahatsız edici olabilir.
Yönetim:
Fotik hapşırma refleksi için özel bir tedavi yoktur. Bunu yaşayan insanlar hapşırmayı önceden tahmin etmeyi öğrenirler ve karanlık bir yerden parlak güneş ışığına geçerken gözlerini koruyabilirler.
İnsan vücudunun inceliklerini ve sıradan olaylar hakkında bile daha ne kadar öğrenmemiz gerektiğini vurgulayan ilginç bir olgudur.
Tarih
“Güneşte hapşırma” veya ACHOO sendromu olarak da bilinen fotik hapşırma refleksinin tarihi uzun ve gizemlidir. Bu fenomenin ilk kaydedilen sözü, MÖ 4. yüzyılda Yunan filozofu Aristoteles tarafından yapılmıştır. “Güneşin ısısının hapşırmaya neden olduğunu” yazdı.
17. yüzyılda, İngiliz filozof Francis Bacon, Aristoteles’in hipotezini, sıradan hapşırma tepkisini ortaya çıkarmayan, gözleri kapalı olarak güneşe bakarak çürüttü. Bu nedenle Bacon, fotik hapşırmayı tetiklemede gözlerin hayati bir rol oynadığını tahmin etti. Güneş ışığına bakmanın gözleri sulandırdığını ve ardından bu nemin buruna sızıp onu tahriş ederek hapşırmaya neden olduğunu varsaydı.
Kaynak:
- Langer N, Beeli G, Jäncke L. When the sun prickles your nose: an EEG study identifying neural bases of photic sneezing. PLoS One. 2010;5(2):e9208.
- Eriksson N, Macpherson JM, Tung JY, et al. Web-based, participant-driven studies yield novel genetic associations for common traits. PLoS Genet. 2010;6(6):e1000993.
