Antik Yunancadaki πάρευνος (páreunos, “yanında yatmak”) +‎ -ia

Disparoni, cinsel ilişki sırasında ağrıdır (koitus).

ICD10 kodu: N94.1

Disparoni, vajinal penetrasyon girişimi veya tamamlanması sırasında ağrıdır.
Disparoni penetrasyon sırasında (yüzeysel veya introital), ilerleyen penetrasyonla, penil hareketlerle veya koitustan sonra ortaya çıkabilir. Pelvik taban kaslarının tonusunda, hem istemli hem de istemsiz savunma gerginliği ve şiddetli kas gerginliği olarak ortaya çıkan bir miktar artış, tüm kronik disparoni türlerinde yaygındır.

Etiyoloji

Nedenler fiziksel olabileceği gibi psikolojik de olabilir (etiyoloji).

Yüzeyel disparoninin nedenleri arasında provoke vestibülodini (PVD), atrofik vajinit, vulva hastalıkları (örn. liken sklerozus, vulvar distrofiler), konjenital malformasyonlar, genital herpes simpleks, radyasyon tedavisi sonrası fibrozis, introitusun cerrahiye bağlı daralması veya posterior komissürün tekrarlayan yırtılması yer alır.

Derin disparoni pelvik kas hipertonusundan veya rahim veya yumurtalık hastalıklarından (örn. fibroidler, kronik adneksit, endometriozis) kaynaklanabilir.

Penis boyutu ve penetrasyon derinliği de semptomların ortaya çıkmasını ve şiddetini etkiler.

PVD’ye (provoke vestibülodini (vulvar vestibülit; PVD)) bağlı disparonisi olan kadınlarda yüksek öz-beklenti, başkaları tarafından olumsuz yargılanma korkusu, artmış somatizasyon, katastrofizasyon (olası sonuçların aşırı abartılması), genellikle düşük ağrı eşiği, ağrıya karşı hipervijilans ve sıklıkla diğer kronik ağrı sendromları (örn. irritabl bağırsak sendromu, temporomandibular eklem bozukluğu, interstisyel sistit) görülür.

Teşhis

Klinik muayene

Tanı klinik olarak ve jinekolojik muayene temelinde konur.

Yüzeysel disparonide muayene, labia minora ve labia majora arasındaki kıvrımlar (örneğin kronik kandidiyazis için tipik fissürler) ve klitoris, üretral açıklık, kızlık zarı ve büyük vestibüler bez kanallarının açıklıkları (atrofi, inflamasyon belirtileri ve biyopsi gerektiren anormal cilt değişiklikleri için) dahil olmak üzere vulvar cildin incelenmesine odaklanır. PVD, allodini (incitici olmayan bir uyarandan kaynaklanan ağrı) ortaya çıkaran bir pamuklu çubukla teşhis edilebilir; önce ağrılı olmayan dış bölgelere dokunmak ve ardından tipik ağrılı bölgelere dokunmak (örneğin, kızlık zarı halkasının dış kenarı, üretral açıklığa bitişik yarıklar). Derin levator ani kaslarının, özellikle de spinae ischiadicae çevresinin palpasyonu cinsel ilişki sırasında yaşanana benzer bir ağrı ortaya çıkarabiliyorsa pelvik taban kaslarının hipertonisitesinden şüphelenilir. Üretra ve mesanenin palpasyonu anormal hassasiyet ortaya çıkarır.

Derin disparoni için çalışma, ağrının serviksin hareketi veya uterus ve adneksanın palpasyonu ile tetiklenip tetiklenmediğini belirlemek için dikkatli bimanuel palpasyon gerektirir; ayrıca Douglas boşluğunda veya vajinal tonozlarda nodüller arar. Rektovajinal muayene de genellikle rektovajinal septumu ve uterus ve adneksanın arka yüzeyini incelemek için endikedir. Rahim ve yumurtalık hastalıklarından şüpheleniliyorsa, klinik olarak endike olduğu takdirde görüntüleme prosedürleri uygulanır.

Tedavi

Mümkünse, nedenin tedavisi (örneğin atrofik vajinit için lokal östrojen, pelvik taban kaslarının tonusunun artması için pelvik taban fizyoterapisi).
Kronik ağrı ve cinsellik üzerindeki etkileri hakkında eğitim
Psikoterapiler
Tedavi genellikle aşağıdaki adımları içerir:

• Çiftleri tatmin edici, penetratif olmayan cinsel teknikler geliştirmeye teşvik etmek ve eğitmek.
• Kronik ağrı gelişimine katkıda bulunan ve tetikleyen psikolojik faktörlerin tartışılması.
• Mümkünse, ağrıya yol açan birincil fiziksel bozuklukları tedavi edin (örn. endometriozis, liken sklerozus, vulvar distrofiler, vajinal enfeksiyonlar, konjenital malformasyonlar, radyasyon fibrozisi; MSD kılavuzunun ilgili bölümlerine bakın).
• Eşlik eden pelvik taban kaslarının tonus artışının tedavisi.
• Eşlik eden cinsel istek veya ilgi ya da cinsel uyarılma bozukluğunun tedavisi.
• Lokal olarak uygulanan östrojen, atrofik vajinit (hormon tedavisi) ve posterior komissürde tekrarlayan fissürlere yardımcı olur. Lokal anestezi veya oturma banyoları yüzeysel disparoniyi rahatlatabilir.

Bilişsel davranış terapisi, farkındalık ve farkındalık temelli bilişsel terapi (tedavi) gibi psikoterapiler genellikle yardımcı olur.

Pelvik taban kas tonusu artmış olan kadınlar ve PVD’li bazı kadınlar, pelvik taban gevşemesini öğrenmek için muhtemelen biofeedback ile desteklenen hedefe yönelik pelvik taban fizyoterapisinden fayda sağlayabilir.