Yaygın nöroendokrin sistem veya kısaca DNES terimi aşağıdakileri tanımlamak için kullanılır Yaygın nöroendokrin sistem veya kısaca DNES terimi, salgılanan maddeler (monoaminler, nöropeptitler dahil) ve ifade edilen hücre belirteçleri (kromogranin A, sinaptofizin, vb.) açısından nöronlara benzerlik gösteren çeşitli organlardaki hormon üreten hücreleri ifade eder.

Histoloji

Yaygın nöroendokrin sistem, nöroendokrin sistemin bir parçasıdır. Nöroendokrin hücreler bir yandan çok sayıda endokrin organı oluşturur (örneğin ön hipofiz, paratiroid, adrenal medulla, pankreas adacıkları, tiroidin C hücreleri, vb.) Öte yandan, çeşitli organların (mide, bağırsak, ürogenital sistem, akciğerler, deri) yüzey epitellerinde tek tek veya küçük gruplar halinde dağınık olarak da bulunabilirler (dolayısıyla “dağınık nöroendokrin hücreler”). Bu dağılım nedeniyle “yaygın nöroendokrin sistem “den söz edilir. Bu yaygın nöroendokrin hücrelerin çoğu gastrointestinal sistemde bulunur. Burada midenin glandüler epitelinin yanı sıra ince ve kalın bağırsağın epitelinde bulunurlar ve enteroendokrin hücreler olarak adlandırılırlar. Fonksiyonel olarak, enteroendokrin hücreler pankreas adacıklarının hücreleriyle birçok benzerliğe sahiptir ve kısmen onlarla da işbirliği yapar, bu nedenle bu iki grubun nöroendokrin hücreleri gastroentero-pankreatik sistem (GEP sistemi) olarak da birleştirilir.

Yaygın nöroendokrin sistem şunları içerir:

• APUD hücreleri
• gastrointestinal sistem ve Pankreas
• K hücreleri
• L hücreleri
• I hücreleri
• G hücreleri
• N hücreleri
• S hücreleri
• Enterokromafin hücreler
• Bronşiyal sistemdeki APUD hücreleri
• Ürogenital sistemdeki APUD hücreleri
• Kardiyovasküler sistemdeki APUD hücreleri
• Diğer organlardaki APUD hücreleri
• Derideki Merkel hücreleri

Terminoloji

Bazı yazarlar “nöroendokrin hücreler” teriminin geçersiz olduğunu düşünmekte ve alternatif bir terim olarak “endokrin hücreler” terimini önermektedir. Ancak bu öneri henüz günlük tıp diline yerleşmemiştir.

Klinik

Klinik olarak önemli APUD hücreleri, diğerlerinin yanı sıra, Kultschitzky hücreleri olarak adlandırılır Bunlar gastrointestinal sistemde ve bronşiyal sistemde bulunur. Bronşiyal sistemdeki Kultschitzky hücrelerinden, örneğin küçük hücreli bronşiyal karsinom gibi karsinomlar gelişebilir.

Tarih

GI kanalının endokrin düzenleyici sisteminin ek karakterizasyonu, Feyrter’in (1938) Masson boyama tekniklerini kullanarak pankreatik duktal sistem ve bağırsak epiteli içinde ‘helle Zellen’i tanımlaması ve yaygın bir nöroendokrin sistem kavramını önermesiyle gerçekleştirilmiştir.