Demans

Halk arasında bunama da denir.

de- “uzak” + mens (masdar mentis) “mantık”‘dan türeyen Latincedeki dementia (aklını, mantığını kaybetmiş olan) kelimesinden dilimize geçmiştir. (Bkz; de-mans) Kronik bir organ sendromu olarak ele alınır.

1)Demans formları;

1.1.Alzheimer demansı

• Demans formlarının %60’ını oluşturan, en sık görülen demans tipidir.
• İvmeli bir kötüleşme seyiri, hafıza hasarı, afazi, apraksi, agnozi.
• Sosyal çevreye uyum sağlayamamak, bilinçte bulanıklık, davranışlarda değişiklik,
• Belirtilerin en az 6 ay sürmesi gerekir.

1.2.Vasküler demans

• Adım adım kötüleşen bir seyiri vardır.
• Sosyal uyumsuzluk,
• İskemi enfarktüsü, nörolojik bulgular, Fluktuasyon,
• Göreceli olarak hızlı kötüleşme.

1.3.Levy cisimcikli demans

• Parkinson semptomları ve ilerleyen demansın birleşimidir.
• Frontal yürütme gücünün işlevsiz kalması,
• Halüsinasyon, kuruntu, hafıza kaybı.

1.4.Frontotemporal demans

2.Epidemiyoloji

• Alzheimer (60-80%),
• Vasküler (10-25%),
• Lewy-cisimcikli (7-20%)

Klinik

Yaygın yol gösterici semptomlar, günlük yaşam aktivitelerinin bozulması ile hafıza ve düşünme kapasitesindeki azalmadır. Alt forma bağlı olarak, daha yüksek kortikal beyin fonksiyonlarının farklı kısımlarındaki bozukluklar ortaya çıkar.

• Bilişsel belirtiler
  • Bellek bozuklukları
  • Diğer eksiklikler: düşünme, konsantrasyon, yönelim, algılama, aritmetik, öğrenme yeteneği, dil / konuşma, yargı
  • Apraksi, afazi, agraphy, alexia, agnozi
• Bilişsel olmayan semptomlar
  • Motivasyon bozukluğu, rahatsız duygusal kontrol, huzursuzluk / saldırganlık, sanrı, halüsinasyonlar, depresiflik, değişen sosyal davranış, kişilik değişiklikleri
• Seyir
  • Manifestasyon yaşı
    • Senil demanslar: 65 yaşından itibaren
    • Presenil demans: 65 yaşından itibaren (nadir)
  • Genişleme açıklarıyla geri dönüşü olmayan ilerleme
  • Bağımsızlık kaybının arttırılması ve uzun süreli bakımın geliştirilmesi
  • Son aşama
    • Tam bakım gerektiren aktivitede azalma
    • Genellikle mutizm
    • Belirgin kaşeksi ile yemeyi reddetme
    • Çoğunlukla enfeksiyondan ölüm

Teşhis

• Teşhis tarafından hangi kriterler açıklığa kavuşturulmalıdır?
  • Belirti süresi: min. 6 ay?
  • Yüksek kortikal fonksiyonlarda bir bozukluk kanıtı
  • Bir bilinç bozukluğunun dışlanması
  • Duyu organlarında önemli bir kısıtlamanın dışlanması
• Teşhisin faydaları
  • Nörofizyolojik test,
  • Kraniyal MR
  • Kan şekerinin, Vitamin B12’nin ve tiroid hormonlarının belirlenmesi.
  • ICD-10 alt kategorilerinde etiyolojik sınıflandırma
    • F00: Alzheimer hastalığında demans
    • F01: Vasküler demans
    • F02: Başka yerde sınıflandırılan hastalıklarda bunama
  • İkincil ve potansiyel olarak geri dönüşümlü demans formlarının tespiti
  • Kronik olarak ilerleyen seyrin gösterilmesi
  • İlaç tedavisinin değerlendirilmesi, ilaç tedavisinin avantaj ve dezavantajlarının dikkatli tartışılması
• Önleyici veya sosyal önlemlerin başlatılması
  • Teşhis önlemleri ve teşhis onayından sonra açıklama konuşması
  • Mümkünse, akrabalarınızı dahil edin
  • Disiplinlerarasılık kullanın!
  • Korkuları / önyargıları / damgalamaları dahil et
• Demans doğal bir yaşlanma süreci değildir!

Tedavi

Demansta psikososyal müdahaleler

• Endikasyon: Tüm birincil demanslar
  • Önerilen prosedür, Tüm aşamalar
    • Anımsama / otobiyografik çalışma: Otobiyografik, pozitif hasta anılarının aktivasyonu
    • Fiziksel aktivite
    • Tanıdıkları ile ilgili egzersiz
  • Hafif ve orta demans
    • Bilişsel uyarım
    • Ergo terapi
  • Orta ve şiddetli demans
    • Multi sensörik yöntemler
• İcraat;
  • Bireyselleştirilmiş planlama
  • Disiplinlerarası işbirliği teşvik etmek
• Terapi hedefleri
  • Yaşam kalitesini artırın
  • Günlük becerilerin sürdürülmesi / uzun süreli bakım ihtiyacının giderilmesi
• Psikolojik ve davranışsal semptomların ortaya çıkmasında azalma
• Akrabalara yardım: Demans hastalarının akrabalarının sağlığının korunması
• Terapi hedeflerine ulaşmak için psikososyal müdahaleler şarttır!

Farmakoterapi

• Bilişsel belirtileri düzenlemek adına aşamalı olarak aşağıdaki ilaç grubları verilir;
  • Nootropikler (örn. Pirasetam),
  • serebral vazoterapötikler (örn. Hy-dergin),
  • fitoparmasötikler (örn. Ginkgo biloba),
  • kolinesteraz inhibitörleri (örn. Donezepil, galantamin, rivastigmin),
  • glutamat modülatörü (örn. Memantin)