Bir baypas operasyonu, daralmış bir kan damarı bölümünün (stenoz) bir endojen veya yabancı baypas damarı olan baypas ile vasküler cerrahi köprülemesi olarak anlaşılır. Prosedürün terapötik amacı, darlığın arkasındaki kan kaynağının eksikliğini gidermektir. (Bkz; bypass) (Bkz; Operasyon)

Örnekleri;

• Koronar arter bypass
• Femoralis Bypass
• Karotis Bypass

Koroner arter baypas greftleme (CABG) olarak da bilinen baypas ameliyatı, koroner arterler tıkandığında veya daraldığında kalp kasına kan akışını yeniden sağlamak için yapılan cerrahi bir prosedürdür. İşte baypas ameliyatı hakkında bazı bilgiler:

Amaç: Bypass ameliyatı, öncelikle kalp kasına kan sağlayan koroner arterlerin plak birikmesi nedeniyle tıkandığı veya daraldığı bir durum olan koroner arter hastalığını (KAH) tedavi etmek için kullanılır. Ameliyat, tıkalı veya daralmış arterleri baypas etmeyi ve kalbe kan akışı için yeni yollar oluşturmayı amaçlar.

Prosedür: Baypas ameliyatı sırasında, bir cerrah genellikle bacak, göğüs veya koldan sağlıklı bir kan damarı alır ve tıkalı veya daralmış koroner artere aşılar. Bu, kanın tıkalı alan çevresinde akması için yeni bir yol oluşturur, tıkanıklığı atlar ve kalbe giden kan akışını iyileştirir.

Endikasyonlar: Baypas ameliyatı tipik olarak, göğüs ağrısı (anjina) veya nefes darlığı gibi ilaçlarla veya diğer tedavilerle etkili bir şekilde yönetilemeyen semptomlar yaşayan ciddi koroner arter hastalığı olan kişiler için önerilir. Kalp krizi gibi acil durumlarda da yapılabilir.

Ameliyat Öncesi Hazırlık: Bypass ameliyatı öncesinde, hastanın genel sağlığını değerlendirmek ve koroner arter hastalığının boyutunu belirlemek için çeşitli testler ve değerlendirmeler yapılır. Bu, kan testleri, elektrokardiyogram (EKG), ekokardiyogram, stres testleri ve koroner anjiyografiyi içerebilir.

İşlem Detayları: Bypass ameliyatı genel anestezi altında yapılır, yani hasta ameliyat sırasında uykuda ve ağrısız olur. Cerrah kalbe ulaşmak için göğüste bir kesi yapar ve hasta, işlem sırasında kalp ve akciğerlerin işlevini devralan bir kalp-akciğer baypas makinesine bağlanır. Cerrah daha sonra sağlıklı kan damarını tıkalı koroner artere aşılayarak bypass oluşturur.

İyileşme ve Rehabilitasyon:

Bypass ameliyatından sonra hasta birkaç gün yoğun bakım ünitesinde (YBÜ) yakından izlenir. Yavaş yavaş ventilatörden ve diğer destekleyici önlemlerden kesilirler. Stabil hale geldiğinde, hasta normal bir hastane odasına transfer edilir ve iyileşme süreci başlar. Rehabilitasyon tipik olarak iyileşmeyi desteklemek, semptomları yönetmek ve gelecekteki kalp problemleri riskini azaltmak için fizik tedavi, ilaçlar, diyet değişiklikleri ve yaşam tarzı değişikliklerini içerir.

Koroner arter baypas greftleme (KABG) olarak da bilinen baypas ameliyatından sonra, hastanın belirli önlemler alması ve belirli yönergeleri izlemesi gereken bir iyileşme dönemi vardır. Postoperatif fazın bazı önemli yönleri şunlardır:

1. Hastanede Kalış: Hastanede kalış süresi, hastanın genel sağlığı, ameliyatın karmaşıklığı ve iyileşme oranı gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilir. Tipik olarak, hastalar baypas ameliyatından sonra yaklaşık 3 ila 7 gün hastanede kalırlar.
2. Ağrı Yönetimi: Baypas ameliyatından sonra ağrı ve rahatsızlık yaygındır. İlk günlerde ağrıyı yönetmek için ağrı kesiciler veya opioidler gibi ilaçlar reçete edilebilir. İyileşme ilerledikçe genellikle ağrı kesici ilaç ihtiyacı azalır.
3. İnsizyon Bakımı: Enfeksiyonu önlemek ve iyileşmeyi desteklemek için cerrahi insizyonun uygun bakımı çok önemlidir. Hastalara insizyon bölgesini temiz ve kuru tutmaları ve cerrahi ekip tarafından yara bakımı ve pansuman değişiklikleri ile ilgili verilen özel talimatları izlemeleri tavsiye edilir.
4. Fiziksel Aktivite: İlk günlerde dinlenme ve kademeli olarak toparlanma önemli olmakla birlikte, sağlık ekibinin tavsiye ettiği şekilde hafif fiziksel aktivite yapmak esastır. Erken mobilizasyon ve kısa mesafelerde yürümek, kan pıhtılaşması gibi komplikasyonları önlemeye ve dolaşımı desteklemeye yardımcı olur.
5. Kardiyak Rehabilitasyon: Kardiyak rehabilitasyon, hastaların baypas ameliyatından sonra iyileşmelerine ve güçlerini geri kazanmalarına yardımcı olmak için egzersiz, eğitim ve desteği içeren yapılandırılmış bir programdır. Tipik olarak ameliyattan birkaç hafta sonra başlar ve kişinin ihtiyaç ve yeteneklerine göre şekillendirilir.
6. İlaçlar: Baypas ameliyatını takiben, hastalara genellikle kalp sağlıklarının çeşitli yönlerini yönetmek için ilaçlar reçete edilir. Bunlar, kan pıhtılaşması riskini azaltmak, kolesterol seviyelerini düşürmek, kan basıncını kontrol etmek ve kalp fonksiyonunu optimize etmek için ilaçları içerebilir. Bu ilaçları reçete edildiği şekilde almak ve düzenli izleme için sağlık uzmanıyla takip etmek önemlidir.
7. Diyet Yönergeleri: İyileşmeyi desteklemek ve gelecekteki kalp problemleri riskini azaltmak için baypas ameliyatından sonra kalp sağlığına uygun bir diyet önerilir. Bu genellikle meyveler, sebzeler, kepekli tahıllar, yağsız proteinler ve sağlıklı yağlar açısından zengin dengeli bir diyet tüketmeyi içerir. Sodyum, kolesterol ve doymuş yağların sınırlandırılması gerekebilir.
8. Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Bypass ameliyatı, bireylerin yaşam tarzlarında olumlu değişiklikler yapmaları için genellikle bir uyandırma çağrısıdır. Bu, sigarayı bırakmayı, stresi yönetmeyi, sağlıklı bir kiloyu korumayı, düzenli fiziksel aktivite yapmayı ve genel olarak kalp-sağlıklı bir yaşam tarzına bağlı kalmayı içerebilir.
9. Takip Bakımı: Sağlık ekibiyle düzenli takip randevuları, ilerlemeyi izlemek, iyileşme sürecini değerlendirmek ve ilaçlarda veya tedavi planlarında gerekli ayarlamaları yapmak için önemlidir. Takip ziyaretlerinin sıklığı değişebilir, ancak tipik olarak hastaların ameliyatı takip eden aylarda belirli aralıklarla randevuları vardır.
10. Duygusal Destek: Baypas ameliyatından kurtulmanın duygusal sonuçları da olabilir. Anksiyete, depresyon veya hayal kırıklığı gibi bir dizi duyguyu deneyimlemek normaldir. Sevdiklerinizden destek istemek, destek gruplarına katılmak veya zihinsel sağlığı geliştiren faaliyetlerde bulunmak faydalı olabilir.

Bypass ameliyatı sonrası iyileşme döneminde hastaların sağlık ekipleri tarafından verilen talimat ve tavsiyeleri yakından takip etmeleri önemlidir. Her bireyin iyileşme süreci değişebilir, bu nedenle başarılı ve sorunsuz bir iyileşme sağlamak için endişelerinizi veya sorularınızı sağlık uzmanına iletmek önemlidir.

Riskler ve Komplikasyonlar: Herhangi bir cerrahi prosedür gibi baypas ameliyatı da kanama, enfeksiyon, kan pıhtılaşması, düzensiz kalp ritimleri, akciğer veya böbrek sorunları ve inme gibi riskler taşır. Bununla birlikte, cerrahi tekniklerdeki ilerlemeler ve gelişmiş postoperatif bakım ile riskler önemli ölçüde azaldı.

Uzun Dönem Sonuçlar: Baypas cerrahisinin ciddi koroner arter hastalığı olan bireylerde semptomların giderilmesinde, yaşam kalitesinin iyileştirilmesinde ve sağkalımın uzatılmasında oldukça etkili olduğu gösterilmiştir. Kalbe giden kan akışını düzeltmeye, göğüs ağrısını hafifletmeye, kalp fonksiyonunu iyileştirmeye ve gelecekteki kalp krizi riskini azaltmaya yardımcı olabilir.

İyileşme aşamaları

Erken İyileşme (Taburcu olduktan sonraki ilk birkaç hafta):

Süre: Yaklaşık 4 ila 6 hafta.
Aktiviteler: Yürüme genellikle teşvik edilir, tolere edildiği ölçüde mesafeyi kademeli olarak arttırır. Hafif ev faaliyetlerine izin verilir. Araba kullanmak genellikle en az 4 hafta önerilmez. Ağır kaldırmaktan ve kuvvetli aktivitelerden kaçınılır.

Kardiyak Rehabilitasyon:

Süre: Değişir, ancak genellikle 6 ila 12 hafta sürer.
Aktiviteler: Bu, birçok CABG hastası için önerilen yapılandırılmış bir programdır. Denetimli egzersiz, kalp-sağlıklı yaşam hakkında eğitim ve stresi azaltmak ve ruh sağlığını iyileştirmek için danışmanlık içerir. Program, her hastanın ihtiyaçlarına göre şekillendirilir ve bir rehabilitasyon merkezinde veya bazı durumlarda evde ayakta tedavi edilebilir.

Geç İyileşme:

Süre: Ameliyat sonrası 2-3 ay, ancak tam iyileşme 6 ay veya daha uzun sürebilir.
Aktiviteler: İşin doğasına ve bireysel iyileşmeye bağlı olarak iş dahil olmak üzere normal aktivitelere kademeli dönüş. Bazı insanlar fiziksel olarak zorlayıcı olmayan işlere 6 hafta içinde dönebilirken, diğerleri 2-3 ay veya daha uzun sürebilir.

Uzun Süreli İyileştirme ve Bakım:

İlk iyileşme döneminden sonra, düzenli egzersiz, dengeli beslenme, stres yönetimi ve düzenli tıbbi kontroller dahil olmak üzere kalp sağlığına uygun bir yaşam tarzını sürdürmek çok önemlidir.

Rehabilitasyon süresini etkileyebilecek faktörler:

• Yaş: Daha yaşlı bireyler daha uzun bir iyileşme süresi gerektirebilir.
• Genel Sağlık: Diyabet veya kronik akciğer hastalığı gibi önceden var olan durumlar iyileşmeyi etkileyebilir.
• Komplikasyonlar: Enfeksiyonlar, kanama veya ritim bozuklukları gibi sorunlar iyileşme süresini uzatabilir.
• Ruh Sağlığı: Depresyon veya anksiyete gibi duygusal faktörler iyileşmeyi etkileyebilir ve ek destek gerektirebilir.

Tarih

İlk başarılı koroner arter baypas greftleme (CABG) operasyonu, 1953’te bir köpek üzerinde yapılan bir deneyde Vladimir P. Demikhov tarafından gerçekleştirildi. O, stenozlu bir koroner arteri baypas etmek için iç torasik arterin bir bölümünü kullandı. Bununla birlikte, çalışmaları, onlarca yıl sonrasına kadar geniş çapta tanınmadı. Bir insanda ilk klinik CABG, 1962’de David Sabiston tarafından denendi, ancak hastası ameliyattan kısa bir süre sonra felç geçirerek öldü. Bir insanda ilk başarılı CABG, 1967’de René Favaloro tarafından sol ön inen arter lezyonunu baypas etmek için safen ven grefti kullanılarak gerçekleştirildi. O zamandan beri, CABG, yıllar içinde geliştirilen ve test edilen çeşitli greft türleri ve teknikleri ile koroner arter hastalığını tedavi etmek için yaygın ve etkili bir prosedür haline geldi.

Kaynak:

1. Hillis LD, Smith PK, Anderson JL, et al. 2011 ACCF/AHA Guideline for Coronary Artery Bypass Graft Surgery: a report of the American College of Cardiology Foundation/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines. Circulation. 2011;124(23):e652-e735.
2. Balady GJ, Williams MA, Ades PA, et al. Core components of cardiac rehabilitation/secondary prevention programs: 2007 update: a scientific statement from the American Heart Association Exercise, Cardiac Rehabilitation, and Prevention Committee, the Council on Clinical Cardiology; the Councils on Cardiovascular Nursing, Epidemiology and Prevention, and Nutrition, Physical Activity, and Metabolism; and the American Association of Cardiovascular and Pulmonary Rehabilitation. Circulation. 2007;115(20):2675-2682.